Άρθρο του Πάνου Βλάχου, τ. Γραμματέα Επικοινωνίας, μέλους της Κεντρικής Επιτροπής και της Ομάδας Σύνταξης του Προγράμματος του ΠΑΣΟΚ.
Ο ελέφαντας στο δωμάτιο_
Την περασμένη Κυριακή στην Κεντρική Πολιτική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ, μίλησα για τον “ελέφαντα στο δωμάτιο”, που δεν είναι άλλος από την απευθείας εκλογή αρχηγού από μια άγνωστη και ρευστή βάση. Το ίδιο έκανε και ο αγαπητός Στέφανος Ξεκαλάκης. Δυστυχώς, οι εξελίξεις έκτοτε φαίνεται να επιβεβαιώνουν κάποιους φόβους μας.
Ας το πάρουμε από την αρχή. Κάποτε η σοσιαλδημοκρατία, επηρεασμένη από την κουλτούρα του Τρίτου Δρόμου, αντιλήφθηκε ότι είχε ανάγκη την αναβάπτισή της μέσα από την κοινωνία και την ενίσχυση της κυβερνητικής της προοπτικής μέσα από την αγορά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ελλάδα και αργότερα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τα κόμματα υποβάθμισαν τη δύναμη των μελών προς όφελος όσων ήθελαν μια χαλαρή σχέση με το κόμμα – βλέπε “φίλους”. Μιμούμενοι κακήν κακώς τα open primaries των ΗΠΑ και διάφορες καναδικές πολιτικές παραδόσεις, οδηγηθήκαμε να εκλέγονται πρόεδροι κομμάτων από ρευστά “μητρώα” μελών και περαστικών. Δημιουργήθηκε έτσι μια παράδοση, που τη μιμήθηκαν και η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ.
Η εποχή όμως άλλαξε γρήγορα. Οι κρίσεις, τα μνημόνια, η επικράτηση της τεχνοπολιτικής, οι απανωτές εκλογές, έδωσαν στην αποτελεσματικότητα μεγαλύτερη αξία έναντι της δημοκρατίας. Τα κόμματα για να γίνουν πιο ευέλικτα, έγιναν και πιο αρχηγικά, άρα και πιο κλειστά. Η ιδεολογική αποδυνάμωση ξεκίνησε με έξωθεν πιέσεις και “μόλυνε” και το εσωτερικό. Οι εσωκομματικές διαδικασίες υποβαθμίζονται, τα όργανα γίνονται “φόρουμ” συζήτησης, η παραγωγή ιδεών εξαρτάται από κλειστές ομάδες και τα γραφεία των προέδρων, οι εσωκομματικές φωνές διαπραγματεύονται αντί να συζητάνε, το πολιτικό χρήμα διαβρώνει τα ψηφοδέλτια και την εκπροσώπηση. Κάπως έτσι, το Μάη του 2022 διοργανώσαμε πολιτικό συνέδριο χωρίς πολιτικά κείμενα και ψηφίσματα – πλην της εισήγησης του Προέδρου..
Τη δόξα της ανοιχτής βάσης ζήλεψαν και στον ΣΥΡΙΖΑ. Μέγα λάθος, σε ένα κόμμα που ήταν περισσότερο κοινωνικό και λιγότερο οργανωμένο, όπως το ΠΑΣΟΚ. Ο Αλέξης Τσίπρας, υπό πίεση, δέχθηκε να ανοίξουν οι διαδικασίες, που κατέληξαν να φέρουν έναν άγνωστο τικ-τόκερ στην ηγεσία του κόμματός τους. Χωρίς παρουσία στα κομματικά όργανα, χωρίς διείσδυση στα μέλη, χωρίς αποτύπωμα στα δημόσια πράγματα. Μια ρευστή και απροσδιόριστης ιδεολογικής ταυτότητας πλειοψηφία συγκρούεται σήμερα με την ιδεολογική και πολιτική ιστορία του ΣΥΡΙΖΑ, με πρόσωπα, δομές και λειτουργίες, οδηγώντας σε διαδοχικές διασπάσεις.
Κινδυνεύει το ΠΑΣΟΚ; Η απάντηση είναι ναι, αλλά μεσοπρόθεσμα. Οδηγηθήκαμε σε μια αχρείαστη διαδικασία εκλογής αρχηγού, που θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί το ίδιο βράδυ των Ευρωεκλογών, αν η ηγεσία έδειχνε δημόσια προβληματισμό και πυγμή να αναζητηθούν τα αίτια της στασιμότητας. Και αν φυσικά, κάποιοι έδειχναν μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση και εξέφραζαν νωρίτερα τις ανησυχίες τους στα όργανα – και όχι στα μήντια. Τώρα που η Δεξιά κλονίζεται και ο ΣΥΡΙΖΑ ετοιμάζεται για ένα νέο γύρο διάσπασης, στο ΠΑΣΟΚ πέσαμε στην παγίδα να μιλάμε μόνο για πρόσωπα.
Στο “χορό” έχουν μπει εφτά άνθρωποι, ενώ άλλοι ζυγίζουν την υποψηφιότητά τους, με αποτέλεσμα σε ένα κόμμα του 13% να κινδυνεύουμε να έχουμε 10 υποψηφίους. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό. Αρκεί να πρεσβεύουν κάτι διαφορετικό. Αρκεί να είναι ενεργά μέλη του ΠΑΣΟΚ, με παρουσία στα όργανα, τα ψηφοδέλτια, το κόμμα. Αρκεί να μην έκαναν τη γύρα τους από άλλα κόμματα και τώρα είδαν φως και μπήκαν. Αρκεί να ήταν εδώ κάποια από τα δύσκολα χρόνια και να μην αρθρογραφούσαν υπέρ του Μητσοτάκη. Αρκεί να μην θεωρούν ότι η υποψηφιότητα για αρχηγός εξαργυρώνεται την επόμενη μέρα ως οφίτσιο και έδρα. Είναι έτσι; Υπάρχουν αντικειμενικά, ηθικά και πολιτικά φίλτρα; Ποιος μπορεί να εμποδίσει έναν νέο κομήτη τύπου Κασελάκη και στο ΠΑΣΟΚ; Ποιος μπορεί να φρενάρει την υποψηφιότητα ενός εκλεκτού της ολιγαρχίας & των μήντια; Ακόμη χειρότερα, φαντάζεστε να δημιουργήσουμε παράδοση αλλαγής αρχηγών κάθε 2-3 χρόνια;
Τα φίλτρα τα βάζουν οι κομματικοί θεσμοί. Όσο πιο δημοκρατικοί, όσο πιο ανοιχτοί, τόσο πιο στέρεοι και αυστηροί. Το κόμμα διαπαιδαγωγεί. Δεν είναι ούτε εταιρία ούτε ομάδα ποδοσφαίρου. Μπορεί να θέτει ασυμβίβαστα στα αξιώματα, όρια στις κοινοβουλευτικές θητείες, ρήτρες διαβούλευσης, να δημιουργεί κοινωνικά δίκτυα, να αναβαθμίζει την ψηφιακή του δημοκρατία, να αποτιμά τα εκλογικά αποτελέσματα, να κάνει αυτοοργάνωση με σχέδιο και όχι στο πόδι, να έχει οργανωμένη νεολαία και αυτοδιοικητικά δίκτυα, να οσμώνεται με τα κοινωνικά κινήματα, να αγκαλιάζει αγωνίες και φιλοδοξίες μελών και ενδιαφερομένων, να φτιάχνει σοβαρά μητρώα και να μην δέχεται τον κάθε περαστικό να δηλώνει υποψήφιος πρόεδρος.
Αν θέλουμε να είμαστε σοβαροί με τους εαυτούς μας, αν είχαμε πάρει μαθήματα πρόσφατης πολιτικής ιστορίας, αυτό το κόμμα θα έπρεπε να φτιάξουμε. Και γι’ αυτό το κόμμα θα έπρεπε να συζητήσουμε πριν οποιαδήποτε κάλπη. Ακόμη και σήμερα, ακόμη και τώρα, ας θυμόμαστε ότι κάθε υποψήφια ηγεσία έχει ευθύνη απέναντι στη δημοκρατία και τον κοινοβουλευτισμό, απέναντι στην ιστορία και το μέλλον του ΠΑΣΟΚ, να δεσμεύεται από πριν τι κόμμα οραματίζεται και πως θα το πετύχει. Πριν φυσικά μας καταθέσει το μεγαλεπήβολο σχέδιό της για την κοινωνία, που είναι και το πιο εύκολο μέρος των “εξετάσεων”.
Η ταυτότητα ενός σύγχρονου σοσιαλιστικού κόμματος δεν χτίζεται στα πάνελ ούτε μόνο σε ανοιχτές κάλπες, αλλά στην επαφή με τις κοινωνικές διεκδικήσεις. Για να γεννά ιδέες, στελέχη, αξιοπιστία και να μπορεί να αντανακλά αξίες που θα εφαρμόσει μεθαύριο ως μελλοντική κυβέρνηση. Απεναντίας, η προσφυγή σε νέους Μεσσίες με τις ίδιες διαδικασίες, την ίδια “σιωπή”, αλλά με μεγαλύτερες προσδοκίες, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε νέες απογοητεύσεις.
