άρθρο από την έντυπη έκδοση
Για όλους εμάς τους ανίδεους από οικονομία και οικονομικά στοιχεία, το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι ότι πηγαίνουμε στο σούπερ μάρκετ και με τα ίδια λεφτά που αγοράζαμε δυο σακούλες πράγματα, τώρα αγοράζουμε μιάμιση. Ακούμε και ξανακούμε στην τηλεόραση ότι οι τιμές ανεβαίνουν, ότι θα ανέβουν κι άλλο, και μας πιάνει πονοκέφαλος. Και με το πετρέλαιο στο 1,30 ο πονοκέφαλος γίνεται ημικρανία.
Γιατί όμως γίνονται όλα αυτά; Θα σταματήσει κάποτε; Θα φτηνύνουν τα πράγματα; Για τα πρώτα δύο ερωτήματα, χρειάστηκε να το ψάξω λίγο και να μεταφέρω εδώ αυτά που έμαθα. Για το τρίτο δεν χρειάστηκε να ψάξω γιατί την απάντηση την ξέρουμε όλοι: όχι!
Αλλά ας τα πάρουμε με τη σειρά: Τα παιδιά που πάνε φέτος Γ΄ Λυκείου και δίνουν ΑΟΘ, αν ανοίξουν το βιβλίο τους στη σελίδα 28 θα διαβάσουν ότι: «οι τιμές των αγαθών προσδιορίζονται στην αγορά από την αλληλεπίδραση των δυνάμεων της ζήτησης και της προσφοράς». Με λίγα λόγια όταν για ένα προϊόν εμφανίζεται μεγάλη ζήτηση, το προϊόν ακριβαίνει. Σήμερα όλοι οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι επειδή τέλειωσε η πανδημία (δηλαδή τέλειωσαν τα γενικά κλεισίματα των αγορών, όχι η ίδια η πανδημία) υπάρχει ένα παγκόσμιο καταναλωτικό ξέσπασμα και τα εργοστάσια δεν προλαβαίνουν να παράγουν όσα αγαθά χρειάζονται κι έτσι αυτά ακριβαίνουν.
Όμως αυτό θα ήταν η ιδανική ερμηνεία. Συμβαίνει όμως έτσι; Γιατί ξέρουμε ότι υπάρχουν διάφοροι οργανισμοί που παρεμβαίνουν στη φυσιολογική λειτουργία της αγοράς για να κρατάνε ψηλά τις τιμές. Κλασικό παράδειγμα ο ΟΠΕΚ, που κάθεται και υπολογίζει πόσο πετρέλαιο θα εξορύξουν οι χώρες που το παράγουν και «κρατάνε» λίγο την παραγωγή, έτσι ώστε να ανεβαίνουν οι τιμές. Και ασφαλώς όταν ανεβαίνει το πετρέλαιο, ανεβαίνουν και όλα τα άλλα, γιατί αυξάνεται το ρεύμα, το αέριο κ.λπ., οπότε τα εργοστάσια έχουν αυξημένο κόστος παραγωγής. Φταίει το πετρέλαιο λοιπόν; Μάλλον όχι! Γιατί το πετρέλαιο αυξήθηκε μόνο 16% σε σχέση με το 2019.
Αντίθετα στην Ευρώπη, οι τιμές πολλών προϊόντων έχουν αυξηθεί δραματικά τους τελευταίους μήνες (Αύγουστος, Σεπτέμβριος, Οκτώβριος 2021), συγκριτικά με τους αντίστοιχους μήνες του έτους 2019 και του 2020. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις στην Ευρώπη είναι η τιμή του φυσικού αερίου και, η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στις ευρωπαϊκές αγορές χονδρικής, οι οποίες έχουν ανεβεί 300% συγκριτικά με τις τιμές τους αντίστοιχους μήνες το έτος 2019 και το έτος 2020.
Άρα; Φταίει όντως η αυξημένη ζήτηση; Η απάντηση είναι κι εδώ αρνητική. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία η τρέχουσα παγκόσμια παραγωγή και η παγκόσμια ζήτηση μόλις που έχουν φτάσε στα επίπεδα της αντίστοιχης παραγωγής του έτους 2019 και όμως, οι τιμές των προϊόντων έχουν ξεπεράσει τις τιμές που επικρατούσαν και τότε και ακόμα πρωτύτερα.
Αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι επιχειρήσεις φαίνεται να επιδιώκουν να αναπληρώσουν τη χασούρα της περασμένης χρονιάς, αυξάνοντας τις τιμές. Επίσης, έχουν μαζευτεί χρέη που άφησαν απλήρωτα από πέρυσι και πρέπει να τα πληρώσουν, έχουν αυξηθεί τα λειτουργικά τους έξοδα, και παράλληλα πρέπει να καλύψουν και τις απαιτήσεις που έχει η κυβέρνηση για την προστασία από τον κορονοϊό (ράπιντ τεστ, υπαλλήλους κ.λπ.).
Πάντως αυξήθηκε κάπως και η ζήτηση, καθώς οι κυβερνήσεις έριξαν πολύ χρήμα στην αγορά πέρυσι με τα πεντακοσάρικα που μοίραζαν. Σκεφτείτε ότι στην Ελλάδα οι χρηματοοικονομικές ενισχύσεις που έχουν αποφασιστεί ξεπερνούν τα 14 δισεκατομμύρια ευρώ, ένα ποσό που αντιστοιχεί στο 7% του ελληνικού ΑΕΠ. Όχι βέβαια ότι έκανε κανένα κατόρθωμα. Στην Αμερική, οι κρατικές ενισχύσεις ξεπέρασαν το 25% του αμερικάνικου ΑΕΠ.
Φυσικά, υπάρχει ένας τρόπος να πέσουν οι τιμές, κι αυτός είναι οι κεντρικές τράπεζες να αυξήσουν λίγο τα επιτόκια. Αν το κάνουν όμως αυτό, θα εκτιναχθούν τα χρέη που έχουν οι διάφορες χώρες, κι αυτό, τουλάχιστον για μας που χρωστάμε 200 δισεκατομμύρια, θα ήταν επιεικώς καταστροφικό, άσε που ολόκληρη η παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη θα ετίθετο σε κίνδυνο.
Αλλά ούτε και τις κυβερνήσεις συμφέρει να παρέμβουν ουσιαστικά, διότι όσο ακριβότερα πουλιούνται τα πράγματα τόσο περισσότερο ΦΠΑ εισπράττουν. Κι επίσης οι επιχειρήσεις πρέπει να μαζέψουν λεφτά, διότι όπου να ‘ναι πρέπει να επιστρέψουν αυτά που πήραν πέρυσι, άλλωστε αυτές τις προκαταβολές δεν τις είπανε τυχαία «επιστρεπτέες». Τα χρήματα που δόθηκαν πρέπει να αναπληρωθούν, τώρα αν θα τα γυρίσουν μόνο αυτοί που τα πήραν ή όλοι μαζί εμείς οι υπόλοιποι μέσω της φορολογίας, αυτό μένει να αποφασιστεί από τις κατά τόπους κυβερνήσεις.
Και τώρα δυο λόγια για την ακρίβεια στο ρεύμα και το αέριο. Εδώ φαίνεται πως παίζεται χοντρό παιχνίδι. Διότι παρ’ όλο που οι τιμές αυξάνονται η παραγωγή παραμένει καθηλωμένη. Αυτό συμβαίνει σ’ όλη την Ευρώπη, αλλά στην Ελλαδίτσα μας η κατάσταση έχει ξεφύγει. Αν και η αύξηση της κατανάλωσης τον Ιούλιο, τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο ήταν μόλις 1% συγκριτικά με την κατανάλωση στις αρχές της πανδημίας (Μάρτιος 2020) και όμως, οι αυξήσεις στην αγορά χονδρικής έφτασαν το 300% στην Ευρώπη και το 200% στην Ελλάδα και κινούνται σταθερά άνω των 100 ευρώ η μεγαβατώρα. Επειδή όμως εδώ το ρεύμα ήταν ήδη ακριβό, τώρα πληρώνουμε 250 ευρώ τη μεγαβατώρα, το ακριβότερο απ’ όλους.
Ειδικά στην ηλεκτρική ενέργεια, οι αυξήσεις είναι κυρίως το αποτέλεσμα: α) της οικονομικής συμπεριφοράς ισχυρών ολιγοπωλίων, β) του ότι τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως, πήραμε την απόφαση να βγάζουμε ρεύμα από εναλλακτικές πηγές, αφήνοντας το κάρβουνο, και γ) στο ότι ακόμα οι αγορές δεν έχουν κατασταλάξει στο πώς θα συναλλάσσονται σε σχέση με την Ενέργεια.
Συμπέρασμα; Μάλλον οι τιμές δεν πρόκειται να πέσουν, γιατί η αύξησή τους δεν οφείλεται στον απλό λόγο προσφοράς και ζήτησης που μαθαίνουν τα παιδιά στο Λύκειο. Και δεν είναι μόνο αυτό. Μπορεί φέτος να χαίρετε η κυβέρνηση που σημειώθηκε ανάπτυξη 7%, όμως αυτή η ανάπτυξη οφείλεται στο «τζάμπα» χρήμα που έπεσε λόγω πανδημίας κι αφού ο κόσμος είχε χρήματα, τα ξόδεψε. Όταν σταματήσουν όμως οι κρατικές ενισχύσεις, υπάρχει ο κίνδυνος να μας μείνει η ακρίβεια χωρίς ανάπτυξη.
Το πρόβλημα είναι πολύπλοκο και το κεφάλι του Σταϊκούρα θα φέρνει χίλιες σβούρες, καθώς πρέπει να βρει έναν τρόπο να ελέγξει το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας, παρεμβαίνοντας ουσιαστικά βρίσκοντας μάλιστα τρόπο να κάνει και βήματα σε άλλα επίπεδα όπως θα ήθελε.
Αλλά όποιος έχει τα γένια, έχει και τα χτένια. Εμείς το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι… υπομονή!
