Η Έλλη Αλεξίου, εκπαιδευτικός στο επάγγελμα, αγωνίστρια και λογοτέχνιδα με πλούσιο συγγραφικό έργο, έφυγε από τη ζωή στις 28 Σεπτεμβρίου 1988.
Διακρίθηκε για την πολυποίκιλη λογοτεχνική, εκπαιδευτική και πολιτική της δράση και αναδείχθηκε σε μια από τις πιο χαρισματικές δασκάλες του καιρού της μέσα από τις πρωτοπόρες παιδαγωγικές απόψεις και πρακτικές της που την αφετηρία τους είχαν στη διδασκαλία του Δημήτρη Γληνού. Το 1928 γράφτηκε στο Κ.Κ.Ε. και το 1934 πήρε μέρος στην ίδρυση της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Στην περίοδο της Κατοχής, η Έλλη Αλεξίου έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του “ΕΑΜ Λογοτεχνών”. Το 1945 έφυγε για σπουδές στη Σορβόννη με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης. Η συμβολή της υπήρξε μεγάλη στα σχολικά βιβλία για τη διδασκαλία της γλώσσας και της λογοτεχνίας κατά το διάστημα από το 1949 έως το 1962, οπότε υπηρέτησε ως εκπαιδευτικός σύμβουλος των ελληνικών σχολείων στις σοσιαλιστικές χώρες. Έζησε αυτοεξόριστη στη Ρουμανία ενώ το 1962 επέστρεψε στην Ελλάδα και το 1965 επανάκτησε την ελληνική ιθαγένεια.
Τα έργα της διακρίνονται για τον ποιητικό ρεαλισμό του ύφους, καθώς και για τον κοινωνικοπολιτικό προβληματισμό τους. Το 1931 κυκλοφόρησε η συλλογή διηγημάτων «Σκληροί Αγώνες για μικρή ζωή», ακολούθησε το μυθιστόρημα «Γ΄ Χριστιανικόν Παρθεναγωγείο» (1934) και τα διηγήματα «Άνθρωποι» (1938). Το 1940 εκδόθηκε το μυθιστόρημά της «Λούμπεν». Μετά τον πόλεμο κυκλοφόρησαν: «Παραπόταμοι» (1956), «Με τη λύρα» (1959), «Και ούτω καθεξής» (1964), «Σπονδή» (1964), «Και υπέρ ζώντων» (1972), «Δεσπόζουσα» (1972), «Κατερειπωμένα αρχοντικά» (1977) κ.ά. Έχει γράψει επίσης βιβλία για παιδιά, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει το πασίγνωστο «Ρωτώ και μαθαίνω», ένα θεατρικό έργο με τίτλο «Μια μέρα στο Γυμνάσιο», τη βιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη «Για να γίνεις μεγάλος», τις ανθολογίες «Αντιστασιακή πεζογραφία» και «Ανθολογία αντιστασιακής ποίησης» και βιβλία με αναμνήσεις.
Ήταν αδελφή της Γαλάτειας Καζαντζάκη (Γαλάτεια Αλεξίου) και μετά τον θάνατό της (1962) συζούσε για πολλά χρόνια με τον ποιητή Μάρκο Αυγέρη.
Η Έλλη Αλεξίου είχε λάβει μέρος στο Α΄ και Β΄ Συνέδριο της Ειρήνης, στο Παρίσι (1947) και τη Βαρσοβία (1950) αντίστοιχα, καθώς και στα Συνέδρια: των Διανοουμένων, στο Βρότσλαβ της Πολωνίας (1948), για το Παιδί στη Βιέννη (1952), για τη Γυναίκα στην Κοπεγχάγη (1953) κ.ά. όπως και στο συνέδριο για τη Νεοελληνική Λογοτεχνία (Βερολίνο 1957).
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την ημερομηνία θανάτου της ψηφιοποίησε και παρουσιάζει ένα σπάνιο οπτικοακουστικό ντοκουμέντο του 1980:
ΕΠΙΛΟΓΗ
ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ
(video)
Η εκπομπή «Επιλογή» του Γ. Εμιρζά, αφιερωμένη στις νέες εκδόσεις και τους Έλληνε συγγραφείς έκανε πρεμιέρα στις 24 Μαΐου 1977. Το συγκεκριμένο επεισόδιο είναι αφιερωμένο στην παιδαγωγό και συγγραφέα Έλλη Αλεξίου.
Η Έλλη Αλεξίου από τις σημαντικότερες παρουσίες στο χώρο της λογοτεχνίας γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1894. Προερχόμενη από μια μεσοαστική οικογένεια, με υψηλό μορφωτικό επίπεδο – ο πατέρας της υπήρξε τυπογράφος εκδότης και λόγιος- η Έλλη Αλεξίου αγάπησε από νωρίς τις τέχνες και τα γράμματα. Σπούδασε στο Διδασκαλείο του Ηρακλείου και για έξι χρόνια υπηρέτησε ως δασκάλα στο Γ’ Χριστιανικό Παρθεναγωγείο. Το 1920 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Το ίδιο έτος παντρεύτηκε τον Βάσο Δασκαλάκη. Στο χώρο της λογοτεχνίας πρωτοεμφανίστηκε το 1923 με τη δημοσίευση του διηγήματος «Φραντζέσκος» στο περιοδικό «Φιλική Εταιρεία». Το 1945 μετέβη για σπουδές στη Σορβόννη και κατόπιν υπηρέτησε στη μέση εκπαίδευση ως καθηγήτρια της γαλλικής γλώσσας και φιλολογίας. Έχει γράψει πολλά μυθιστορήματα, διηγήματα, θέατρο για παιδιά και μελέτες και έχει μεταφράσει δοκίμια και μυθιστορήματα από τα ρωσικά και τα γαλλικά.
Το 1977 εκδόθηκε η μελέτη της «Για τον Νίκο Καζαντζάκη-είκοσι χρόνια από τον θάνατό του» με τη συνεργασία του Γιώργου Στεφανάκη και το 1979 κυκλοφόρησαν τα «Άπαντα» της Έλλης Αλεξίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Η εκπομπή την επισκέπτεται στο σπίτι της στην Αθήνα (Λ. Αλεξάνδρας) με αφορμή τις πρόσφατες εκδόσεις του έργου της και η ίδια μιλάει για τα βιβλία της και ταυτόχρονα αφηγείται σταθμούς της ζωής της και του συγγραφικού της έργου. Στη συζήτηση παρευρίσκεται επίσης ο συγγραφέας Γιώργος Στεφανάκης (τότε αναπληρωτής γενικός διευθυντής της ΕΡΤ) οποίος αναφέρεται στην προσωπική του σχέση με την Έλλη Αλεξίου και περιγράφει την επαφή του με το αρχείο του Ν.Καζαντζάκη.
Η Έλλη Αλεξίου θυμάται πώς ξεκίνησε να γράφει μετά από προτροπή του Βάσου Δασκαλάκη, μιλάει για τις επιρροές των δικών της ανθρώπων, το ρόλο του πατέρα της και του λογοτεχνικού οικογενειακού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο έζησε. Μιλάει επίσης για τα θέματα των βιβλίων της και για τους λόγους που την ωθούσαν στο γράψιμο, ακόμη, για την περίοδο που έγραφε τη βιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη το 1966 με τίτλο «Για να γίνει μεγάλος».
Κατόπιν, περιγράφει την πρόθεσή της με την οποία έγραψε τα αυτοβιογραφικά κείμενα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο της «Από Πολύ Κοντά». Τέλος γίνεται αναφορά στο θεατρικό της έργο «Μια μέρα στο γυμνάσιο» που αναφέρεται στη σχολική ζωή των γυμνασίων κατά την περίοδο τής δικτατορίας τού Μεταξά (1936 – 1941) και απαγορεύτηκε από το λογοκρισία το 1972.
Επιμέλεια-ρεπορτάζ: Γιώργος Γαλάντης – Περικλής Αθανασόπουλος
Σκηνοθεσία: Γιώργος Εμιρζάς
Ημερομηνία προβολής: 12/2/1980
Το πρωτότυπο φιλμ 16mm, στο οποίο είναι αποτυπωμένο το ντοκιμαντέρ, συντηρήθηκε, ψηφιοποιήθηκε και αποκαταστάθηκε στα εργαστήρια του Αρχείου της ΕΡΤ με τον νέο εξοπλισμό και τις υποδομές που πλέον διαθέτει (film scanner, color correction).
Δείτε περισσότερα στο https://www.ert.gr/archeio/ και στο http://archive.ert.gr
www.ertnews.gr
