Τι ήταν εκείνο που έκανε την Ελλάδα κοιτίδα της Φιλοσοφίας και της Επιστήμης; Προφανώς αιτία της ελληνικής ιδιαιτερότητας είναι κατά κύριο λόγο, η κοινωνική συγκρότηση των ελληνικών πόλεων, ριζικά διαφορετική από τη δομή των κοινωνιών στην Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία, τη Φοινίκη και τις άλλες χώρες της Ανατολής.
Πολλοί μελετητές συμφωνούν ότι τα κύρια γνωρίσματα του αρχαίου ελληνικού πνεύματος ήταν η φιλοκαλία, το μέτρο, η ευθύτητα και η παρρησία, ο ανθρωπισμός και η αγάπη της ελευθερίας.
Οι Έλληνες ζώντας σε μια χώρα ευνοημένη από τη φύση με σπάνια ομορφιά σε τοπίο και κλίμα, αγάπησαν με πάθος την ωραιότητα. Το κάλλος ανθρώπων, ζώων, κατασκευών και τοπίων το θεωρούσαν μεγάλο προσόν. Όταν ήθελαν να επαινέσουν κάποιον έλεγαν πως είναι “καλός καγαθός” δηλαδή όμορφος και καλόκαρδος.
Το «μέτρο» ήταν εξ ίσου με το κάλλος χαρακτηριστικό της ελληνικής σκέψης. Σήμαινε την αγάπη της μετριοπάθειας και της αρμονίας που κρύβει η αποφυγή των υπερβολών. Είναι γνωστά τα αρχαία ρητά “Μέτρον άριστον” και “Μηδέν άγαν”, που αποδίδονται στους επτά σοφούς και δείχνουν την εκτίμηση των Ελλήνων στη μετριοπάθεια και στην αποφυγή των υπερβολών.
Ο Αρχίλοχος ο Πάριος συμβουλεύει ένα φίλο του: “Να μη χαίρεσαι πολύ για τα ευχάριστα ούτε να λυπάσαι πολύ για τα δυσάρεστα. Γνώριζε ποια ζυγαριά κρατά τη ζωή μας”.
Η ελευθερία δεν ήταν για την αρχαία ελληνική σκέψη κάτι το αόριστο. Πριν απ’ όλα σήμαινε “ισηγορία”, το δικαίωμα δηλαδή να λέει ο καθένας τη γνώμη του. Στην Εκκλησία του Δήμου, το θεσμό που υλοποιούσε την άμεση δημοκρατία και στην οποία έπαιρναν μέρος όλοι οι πολίτες, ο κήρυκας ρωτούσε “Τις αγορεύειν βούλεται”; (Ποιος θέλει να μιλήσει) κι ο κάθε πολίτης είχε δικαίωμα να πάρει τον λόγο και να πει ό,τι ήθελε. Κανείς δεν είχε δικαίωμα να του αφαιρέσει το λόγο ή να τον διακόψει.
Από τα τρία αυτά αγαθά που αναπτύχθηκαν παραπάνω, αυτό που υποφέρει περισσότερο σήμερα από τους επιγόνους εκείνων των σπουδαίων ανθρώπων είναι βέβαια το μέτρο.
Την έλλειψή του τη βλέπουμε παντού, ιδιαίτερα δε στην καθημερινή πολιτική πρακτική, τόσο σε πανελλήνιο όσο και σε τοπικό επίπεδο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Αρχαία Αθήνα, όπου βέβαια η Δημοκρατία είχε την καλύτερή της στιγμή, (εξαιρουμένων των δούλων και των γυναικών) αυτοί που εκδήλωναν την επιθυμία να αναλάβουν κάποιο αξίωμα, αποκλειόταν αυτοδίκαια από το αξίωμα αυτό.
Ο λόγος που υπήρχε αυτή η ρύθμιση είναι αυτονόητος: Δεν είναι λογικό να επιθυμεί κάποιος να αναλάβει τόσο σοβαρές υποχρεώσεις αυτόβουλα, δίχως να εποφθαλμιά σε παραπέρα ευεργετήματα, έστω κι αν αυτά είναι δεν είναι παρά μόνο η δόξα και η φήμη.
Αν -παρ’ ελπίδα- η ρύθμιση αυτή ίσχυε ως τις μέρες μας, είναι χαρακτηριστικό ότι θα έπρεπε να απορριφθούν αμέσως όλοι όσοι σιγά – σιγά αρχίζουν να ενδιαφέρονται για τις επόμενες βουλευτικές εκλογές, ιδιαίτερα μάλιστα αν λάβουμε υπόψη ορισμένα σενάρια που υποστηρίζουν ότι θα γίνουν πρόωρα.
Η ισορροπία δυνάμεων που επικρατεί σήμερα σε τοπικό επίπεδο, ιδιαίτερα μετά τις αλλαγές στο σύστημα των εκλογών, λειτουργεί ως λάμπα τις καλοκαιρινές νύχτες για τις πεταλούδες.
Κι αφού το “γνώθι σ’ αυτόν”, είναι επίσης μια ακόμη αρχαιοελληνική αρετή που λείπει στις μέρες μας είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τι μάχη πρόκειται να επακολουθήσει το επόμενο διάστημα ανάμεσα σε πάλαι ποτέ «συναγωνιστές», τι διαγκωνισμός και συναδελφικό μαχαίρωμα έχει να πέσει. Τα τηλέφωνα στα στελέχη που θεωρούνται «φίλα προσκείμενα» πρόκειται να ανάψουν.
Ασφαλώς, ορισμένοι από τους ενδιαφερομένους έχουν επαρκείς λόγους να υποβάλλουν την υποψηφιότητά τους, άλλωστε αυτή είναι και η ενδεδειγμένη διαδικασία. Κι εδώ, όμως, η στατιστική δίνει το σαφές νούμερο. Ένα 20% αυτών που το επιθυμούν, είναι ήδη πολύ. Οι υπόλοιποι μάλλον θα πρέπει να αποφύγουν το τόλμημα.
Τα προβλήματα του τόπου είναι πολύ μεγάλα. Δεν χρειάζεται μόνο γνώση των προβλημάτων, δεν είναι απαραίτητη μόνο η επιστημονική κατάρτιση, ούτε αρκεί το πλήθος των πολιτικών ερεισμάτων. Χρειάζονται όλα αυτά μαζί και κάτι ακόμα: το ταλέντο! Μια εποχή που οι απαιτήσεις είναι οξύτατες, μια εποχή που το χρήμα μπορεί να ρεύσει άφθονο μόνο από την ΕΕ και τα προγράμματα, δεν αρκούν πια τερτίπια και παλαιοκομματικές πρακτικές. Χρειάζονται υπερβάσεις τόσο παραταξιακές όσο και πολιτικές και προσωπικές. «Δει δη ανθρώπων» λοιπόν (και όχι χρημάτων), για να κλείσουμε με το αρχαιοελληνικό ύφος της εισαγωγής…
