Γράφει ο Ιωάννης Δημητρίου*
Μια τολμηρή σκέψη για συζήτηση, για ιστοριοδιφούντες και ιστοριογραφούντες για το Καρπενήσι: στο “Χρονικόν της Μάχης του Καρπενησίου” του Ιατρίδη, διαβάζουμε ότι τον Ιούνιο του 1821, όταν οι Χριστιανοί της πόλης επαναστάτησαν, οι πολιορκημενοι Τούρκοι προέβησαν σε καταστροφές και λεηλασίες των χριστιανικών περιουσιών. Μεταξύ άλλων ο Ιατρίδης αναφέρει με ακρίβεια ότι κάηκαν και οι τέσσερεις ναοί της πόλης του Καρπενησίου, εννοώντας κατά τη δική μου κρίση, μόνο τους “εν άστει” ενοριακούς και όχι τα εξοχικά παρεκκλήσια και μοναστήρια. Διαβάζουμε: “Ἐπυρπολήθησαν δἐ οἴμοι καὶ οἰ τέσσαρες αὐτῆς ἰεροί ναοί, οἰ ἐπ΄ὀνόματι ὁ μὲν τὴς Ἀγίας Παρασκευῆς, ὁ δἐ τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου, ὁ δὲ τοῦ ἐν ἀγίος πατρός ἠμών Νικολάου καὶ ὁ παντί περικαλής τῆς Ἀγίας Τριάδος, σεμνύμενοι”.
Σαφής, ο καλλιεργημένος και με εκκλησιαστική παιδεία Ιατρίδης, αναφέρει τον Ναό του Αγίου πατρός ημών Νικολάου, άρα ναό αφιερωμένο στον σήμερα 6 Δεκεμβρίου εορτάζοντα Άγιο, επίσκοπο Μύρων. Από την άλλη ομως, γνωρίζουμε, ότι ο σήμερα εορτάζων ναός του Αγίου Νικολάου στον Ξηριά, επί αιώνες ήταν αφιερωμένος στον άγιο Νικόλαο τον εν Βουνένοις (γιορτή 9 Μαΐου) και εκτός αυτού, δεν είναι εντός της πόλης, ήταν ξωκλήσι σε απόσταση μισής ώρας περπάτημα από την πόλη. Επιπλέον δε, το 1821, δεν μπορεί να κάηκε, καθώς ήταν ήδη ερειπωμένος από “αἰώνες”. Για το ότι ο ναός του Ξηριά ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο της 9ης Μαΐου και κατεστραμμένος ήδη, μας το λέει ο Ιατρίδης σε περιγραφή του για τον ευπατρίδη Καρπενησιώτη Δημήτριο Κολοκυθόπουλο, ο οποίος “κατὰ δὲ τὸ 1840” ανήγειρε με προσωπικά έξοδα και επιστασία, “τὸν κατὰ τήν δημοσίαν ὁδόν τοῦ Ξηριᾶ πρὸ πολλῶν αἰώνων ἐρείπιον εὐρισκόμενον ναόν τοῦ Ἀγίου καὶ ἐνδόξου ὁσιομάρτυρος Νικολάου τοῦ ἐν Βουνένοις, ὅπου συγκροτεῖται κατ’ ἔτος κατὰ τὴν 20ην Ἰουλίου ἡ δημοτελής ἐμπορική πανήγυρις”. Το σημερινό δηλαδή παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου του Ξηριά που πλέον δεν γιορτάζει στις 9 Μαΐου αλλά στις 6 Δεκεμβρίου.
Άρα, μήπως υπήρχε αλλού μέσα στη πόλη ναός ενοριακός επ’ ονόματι του Αγίου Νικολάου της 6ης Δεκεμβρίου; Η μόνη χριστιανική συνοικία επί Τουρκοκρατίας που δεν έχουμε αναφορά για ναό μετά το 1821, είναι η Χασάνακα. Εκεί δηλαδή που σήμερα υπάρχει το εκκλησάκι του τρίτου Αγίου Νικολάου, του Παντοπώλη και Καρπενησιώτη που γιορτάζει στις 23 Σεπτεμβρίου.
ΦΩΤΟ. Στη φωτογραφία, η Βρύση του Ξηριά από τη φωτογραφία του Woodhouse στα τέλη του 19ου αιώνα, που κτίστηκε με την ίδια δωρεά του Κολοκυθόπουλου το 1840 “για να ποτίζονται τα δέντρα του περιβόλου και να πίνουν νερό οι άνθρωποι του πανηγυριού”
*Ο Ιωάννης Δημητρίου είναι γεωλόγος και μελετητής της τοπικής ιστορίας
