από την έντυπη έκδοση
Το Υπουργείο Πολιτισμού γνωστοποίησε την εγγραφή δεκαεννέα (19) νέων στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Το ΥΠΠΟ, μέσω της καθ’ ύλην αρμόδιας Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς εφαρμόζει, από το 2006, στην Ελλάδα τη Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003). Τα δελτία για τα 19 στοιχεία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς υποβλήθηκαν το 2022 και έτυχαν συστηματικής επεξεργασίας από τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, την Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την Εφαρμογή στην Ελλάδα της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003) και, φυσικά, τις ίδιες τις κοινότητες των φορέων.
Πρότυπο η αξιοποίηση του νερού στον Τόρνο
Στον ορεινό χώρο του Παναιτωλικού Όρους, στη νοτιοδυτική Ευρυτανία και στην κοινότητα του Τόρνου, συναντάμε ζωντανό ένα κοινοτικό σύστημα διαχείρισης των νερών άρδευσης που διατηρείται για αιώνες, από τους κατοίκους του, που ασκούν επιλεγμένα και συνειδητά μικρής κλίμακας παραδοσιακή ορεινή αγροδασοπονία.
Το νερό οδηγείται στις δεξαμενές από τις φυσικές πηγές του δάσους και από εκεί κατανέμεται μέσα από ένα εκτεταμένο δίκτυο αυλακιών σε όλα τα κηπάρια στις αναβαθμίδες του χωριού. «Η εμπειρική και βιωματική αυτή πρακτική αειφορικής διαχείρισης των φυσικών πόρων, είναι η λύση στα σημερινά περιβαλλοντικά προβλήματα που καλούνται να λύσουν οι πολιτικές επιλογές σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, στην κατεύθυνση της τοπικής ανάπτυξης πρακτικών επισιτιστικής ασφάλειας», αναφέρει η Βασιλική Λάππα, Εκπαιδευτικός, Δασοπόνος, MsC Οικολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος, υπ. Διδάκτωρ Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, που ανέλαβε την πρωτοβουλία για την ανάδειξη του τρόπου διαχείρισης των υδάτων στον Τόρνο. Μαζί με τους ανθρώπους της τοπικής κοινότητας και την ομάδα εργασίας του Εργαστηρίου Αγροδασοπονίας και Δασικής Εδαφολογίας, με τη στήριξη του Ελληνικού Σχολείου Προυσού και με στόχο την ανάδειξη και διαφύλαξη των καλών πρακτικών, το καλοκαίρι του 2022 παρουσίασαν το αίτημά τους στο Υπουργείο Πολιτισμού, επιδιώκοντας την ένταξη της διαχείρισης του νερού στον Τόρνο, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO -όπως και έγινε, μόλις πρόσφατα.
Πιο ειδικά, στις 13 Ιουνίου 2024, η Υπουργός Πολιτισμού, υπέγραψε απόφαση με θέμα: «Εγγραφή του στοιχείου “Κοινοτική διαχείριση του νερού στον Τόρνο Ευρυτανίας”, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας», στην οποία αναφέρονται τα εξής: «(…) ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΥΜΕ την εγγραφή στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας του στοιχείου “Κοινοτική διαχείριση του νερού στον Τόρνο Ευρυτανίας», όπως περιγράφεται στο συνημμένο Δελτίο Στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που φέρει τον παραπάνω τίτλο «(…) διότι η συγκεκριμένη πρακτική αποτελεί παράδειγμα του τρόπου που οι ορεινές κοινότητες διαχειρίζονται με τρόπο βιώσιμο και συλλογικό τους φυσικούς πόρους». Τον φάκελο που υποβλήθηκε στη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, για το στοιχείο «Κοινοτική διαχείριση του νερού στον Τόρνο Ευρυτανίας», υπέβαλαν οι: Κλέων Ρίζος, Πρόεδρος Δ.Κ. Τόρνου, Παναγιώτης Παλαιός, φυσιοδίφης, και Βασιλική Λάππα, εκπαιδευτικός.
«Το πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο των φυσικών πηγών και των ορεινών ρεμάτων στις βορειοανατολικές πλαγιές του Παναιτωλικού Όρους, αξιοποιείται για αιώνες από τους κατοίκους της κοινότητας Τόρνου, διαμορφώνοντας ένα αειφορικό και αυτοδιαχειριζόμενο σύστημα άρδευσης των αγροτικών γαιών που εκτείνονται σε αναβαθμίδες (πεζούλες) και εγγυόνται τη διατροφική επάρκεια των γενεών διαχρονικά», αναφέρει στο Δελτίο Τύπου που εξέδωσε το ΥΠΠΟ, με αφορμή την εγγραφή 19 νέων στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας.
«Με μεγάλη ικανοποίηση το Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του Γεωπονικού Πανεπιστημίου στο Καρπενήσι, υποδέχεται την, από 13 Ιουνίου 2024, υπουργική απόφαση ένταξης του πολιτιστικού στοιχείου Κοινοτικής Διαχείρισης του Νερού, στον Τόρνο Ευρυτανίας, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς», διαβάζουμε σε ανακοίνωση του Τμήματος Δασολογίας & ΔΦΠ Καρπενησίου. «Το Τμήμα, συγχαίρει την ομάδα εργασίας του Εργαστηρίου Αγροδασοπονίας και Δασικής Εδαφολογίας και των κατοίκων της κοινότητας Τόρνου, που συνέταξαν και υπέβαλαν τον φάκελο υποψηφιότητας του στοιχείου πολιτιστικής κληρονομιάς, αναδεικνύοντας τα ιδιαίτερα στοιχεία της αειφόρας και παραδοσιακής χρήσης των φυσικών πόρων στην ορεινή Ευρυτανία, λαμβάνοντας την ομόφωνη απόφαση της Εθνικής Επιστημονικής Επιτροπής για την εφαρμογή της Σύμβασης της Διαφύλαξης της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO 2003)», αναφέρεται στην ίδια ανακοίνωση, η οποία καταλήγει ως εξής: «Όπως αναγράφεται και στην υπουργική απόφαση, η συγκεκριμένη πρακτική διαχείρισης των κοινοτικών πηγών νερού, αποτελεί παράδειγμα του τρόπου που οι ορεινές κοινότητες διαχειρίζονται με τρόπο βιώσιμο και συλλογικό τους φυσικούς πόρους. Το Τμήμα διατηρεί μακροχρόνια συνεργασία με τον Σύλλογο Τορνιωτών, που εργάζεται άοκνα και εθελοντικά για τη διατήρηση του μεγάλου σε έκταση δικτύου ύδρευσης και άρδευσης στην κοινότητα, ανταποκρινόμενος στις επιτακτικές ανάγκες των καιρών μας, καθώς η πληθυσμιακή εγκατάλειψη των ορεινών οικισμών και η κλιματική κρίση, θέτει σε διαρκής πίεση και κίνδυνο τον φυσικό πόρο του νερού».
Αντίστοιχα, το Ελληνικό Σχολείο Προυσού, τονίζει τα εξής: «Με μεγάλη χαρά πληροφορηθήκαμε την εγγραφή στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας της Κοινοτικής διαχείρισης του νερού στον Τόρνο Ευρυτανίας, μετά από πρωτοβουλία της άοκνης Βασιλικής Λάππα, υποψ. Διδάκτορος του Τμήματος Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος, με τη στήριξη του Ελληνικού Σχολείου Προυσού. Ένα σημαντικό βήμα για την ανάδειξη και προστασία ενός στοιχείου πολιτισμού των ορεινών μας κοινοτήτων. Η διαχείριση του νερού στις παραδοσιακές κοινωνίες είναι χαρακτηριστικό της αρμονικής σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον. Η συγκεκριμένη εγγραφή αποκτά μεγαλύτερη σημασία για τη βιωσιμότητα και την ποιότητα ζωής έναντι της πληθυσμιακής μείωσης, των περιβαλλοντικών προκλήσεων αλλά και τις επιδιωκόμενες αλλαγές στην πολιτική του νερού στην Ελλάδα».
