Ο Αμερικανός γλωσσολόγος, φιλόσοφος και πολιτικός ακτιβιστής, Νόαμ Τσόμσκι, από τους σημαντικότερους γλωσσολόγους του 20ου αιώνα, αλλά και μεγάλος διανοούμενος της εποχής μας. Γεννήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 1928 στην Φιλαδέλφεια και κατάγεται από οικογένεια ρωσοεβραίων μεταναστών. Από τα παιδικά του χρόνια έδειξε σημάδια ιδιαίτερης αγάπης για τη μελέτη και την ελεύθερη έκφραση και σε ηλικία 10 ετών έγραψε το πρώτο του κείμενο για τη σχολική εφημερίδα με θέμα τον ισπανικό εμφύλιο. Έφηβος μελέτησε τις ιδέες των αναρχικών, του κομμουνισμού και του φασισμού, απέρριψε τον μαρξισμό και τάχθηκε υπέρ του αναρχισμού, πιστεύοντας στην ανάγκη του ανθρώπου να επιδιώξει την ευτυχία μακριά από κάθε εξουσία.
Από το 1945 σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας φιλοσοφία και πολιτικές επιστήμες για να στραφεί στην γλωσσολογία, στα μαθηματικά και την φιλοσοφία. Λαμβάνει το διδακτορικό του δίπλωμα το 1955 από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας ως υπότροφος στο Χάρβαρντ (1951-1955) και ξεκινάει την πανεπιστημιακή του καριέρα στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ). Σήμερα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.
Μεγάλη είναι η συμβολή του στη Τσόμσκι στη σύγχρονη γλωσσολογία, αλλά πέρα από την ακαδημαϊκή και συγγραφική του δραστηριότητα, ο Τσόμσκι έγινε ευρύτερα γνωστός κατά την περίοδο του πολέμου στο Βιετνάμ, όταν αντιτάχθηκε σθεναρά στην τότε αμερικανική πολιτική και βρέθηκε φυλακισμένος μαζί με τον συγγραφέα Νόρμαν Μέιλερ, μετά από τη σύλληψή τους σε μια αντιπολεμική διαδήλωση στο Πεντάγωνο το 1967.
Ο Νόαμ Τσόμσκι σήμερα αρθρώνει μια καταιγιστική κριτική απέναντι στο λεγόμενο «κράτος των επιχειρήσεων» και της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς και τον μηχανισμό που μεγαλώνουν τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες προς όφελος των ισχυρών, επιδεινώνοντας τις ανισότητες και τις αδικίες και απομονώνοντας τους πολίτες από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 100 βιβλία και συγγράμματα και έχει τιμηθεί με βραβεία σε πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα ανά τον κόσμο.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή τα γενέθλια του σημαντικού Αμερικάνου διανοητή, Νόαμ Τσόμσκι, στις 7 Δεκεμβρίου 1928, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
ΝΟΑΜ ΤΣΟΜΣΚΙ
(video)
Ο Νόαμ Τσόμσκι στην εκπομπή “ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ“, παραγωγής 1994, εκθέτει τις απόψεις του για την ουσία της δημοκρατίας, ασκεί κριτική στα κυρίαρχα φιλοσοφικά και πολιτικά ρεύματα της σύγχρονης εποχής, εξηγεί τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία, στις μεθόδους και τα μέσα χειραγώγησης των πολιτών, στο ρόλο των μαζικών μέσων ενημέρωσης και αναφέρεται στις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης.
Πρωτίστως αναφέρεται στην έννοια της ελευθερίας της ανθρώπινης βούλησης και στις θεωρίες που από τον 18ο αιώνα με το Διαφωτισμό με διανοητές όπως οι Χούμπολντ και Ρουσώ, υποστήριξαν την ιδέα ότι η γλώσσα είναι απεριόριστη και κρίσιμη για την ανθρώπινη απελευθέρωση, ότι η γλώσσα δεν καθορίζεται από την κοινωνική κατάσταση του ανθρώπου αλλά από την ελεύθερη βούλησή του. Σημειώνει τη συμβολή του Μπακούνιν και την έννοια του ενστίκτου για ελευθερία, δηλαδή την ανάγκη του ανθρώπου για συμμετοχή σε ελεύθερη και δημιουργική δουλειά. Εξηγεί ωστόσο ότι η εξέλιξη των συστημάτων της αγοράς του 19ου αιώνα οδήγησε στην απόρριψη και περιθωριοποίηση αυτών των ιδεών. Για τον Τσόμσκι ο καταμερισμός εργασίας λειτούργησε ως μέθοδος εξαθλίωσης και αποβλάκωσης των ανθρώπων και μείωσης της ευφυίας τους. Οι άνθρωποι πλέον δεν έχουν καμία αξία παρά μόνο την αξία της εργασίας τους στην αγορά, μιας και οι δομές που εξελίχθηκαν είναι ολοκληρωτικές, συντεχνιακές. Για εκείνον είναι ξεκάθαρο ότι οι μοντέρνες προεκτάσεις του κλασσικού φιλελευθερισμού είναι αντίθετες προς τη θεωρία της ελεύθερης βούλησης.
Σχολιάζει επίσης αρνητικά την απομάκρυνση του μαρξισμού από την μελέτη της καταπιεστικής φύσης της εργασίας και θεωρεί ότι η άποψη ότι η ανθρώπινη φύση είναι απλά ένα ιστορικό προϊόν, δηλαδή η ιδέα ότι οι άνθρωποι διαμορφώνονται από το πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν, ελκύει τους ριζοσπαστικούς διανοούμενους γιατί θεωρούν ότι εκείνοι θα διαμορφώσουν αυτό το περιβάλλον και αυτό οδηγεί στη Λενινιστική εκδοχή του Μαρξισμού, μια μορφή ορθοδοξίας. Υπογραμμίζει ότι είναι τραγικό για την αριστερά το ότι δέχθηκε την ιδέα των ανθρώπων ως ιστορικά προϊόντα, δηλαδή έναν αντικατοπτρισμό του περιβάλλοντός τους. Και αυτό γιατί έτσι δεν υπάρχει ηθικός περιορισμός για το πώς διαμορφώνονται αυτοί οι άνθρωποι. Επισημαίνει εδώ την πρόβλεψη του Μπακούνιν ότι οι διανοούμενοι θα πάρουν δύο κατευθύνσεις: αφενός οι αγώνες της εργατικής τάξης θα τους έδιναν την ευκαιρία να διεκδικήσουν την εξουσία και να γίνουν τελικά δικτάτορες, αφετέρου θα διεκδικούσαν την εξουσία μέσα από τον κρατικό καπιταλισμό συνεργαζόμενοι με αυτόν για να γίνουν υπηρέτες της δικής του άρχουσας τάξης και τελικά διευθυντές και ιδεολόγοι του κρατικού καπιταλισμού. Στη σύγχρονη εποχή, στον 20ο αιώνα, διαπιστώνει ότι αυτή η δεύτερη κατηγορία χρησιμοποιεί τη δημοκρατία εναντίον των ανθρώπων, αφού έχει μεταβάλλει την ίδια σε μηχανισμό καταπίεσης. Έτσι εξηγείται και η ιδεολογική μεταβολή διανοούμενων, μιας και η όποια μετατόπισή τους αφορά ουσιαστικά μια διαφορετική αντίληψη για τη θέση της εξουσίας. Παράδειγμα σε αυτή τη θέση δίνεται η περίπτωση του Ελ Σαλβαδόρ όπου μετά από προσπάθειες οργάνωσης του πληθυσμού σε κοινωνικό επίπεδο προκειμένου να διεκδικηθούν πολιτικά, εργασιακά δικαιώματα και δημοκρατία, μεσολάβησε μια μακρά περίοδος βίας, κρατικής τρομοκρατίας και οικονομικής καταστροφής η οποία “εκπαίδευσε” και “εξημέρωσε” τους πολίτες της χώρας όπως και σε πολλές άλλες χώρες του τρίτου κόσμου σχετικά με το πώς θα πρέπει να ψηφίσουν στις επικείμενες εκλογές προκειμένου να αποφύγουν αντίστοιχη επανάληψη του τρόμου που βίωσαν.
Υποστηρίζει δε ότι οι κύριες τάσεις της μοντέρνας δημοκρατικής θεωρίας στη Δύση έχουν λενινιστικό χαρακτήρα, αφού χωρίζουν σε δύο τάξεις τους ανθρώπους, σε γενικό κοινό, άνθρωποι άξεστοι, παρείσακτοι και εύπλαστοι, 90% και την τάξη των έξυπνων, αξιοσέβαστων, ηγετών, το υπόλοιπο 10%. Οι πρώτοι μέσα από τις εκλογές αποφασίζουν ποιοι από τους δεύτερους θα ηγηθούν και οι πρώτοι θα είναι θεατές και δεν θα συμμετέχουν περαιτέρω στη λήψη αποφάσεων. Οι αντιδραστικοί συντηρητικοί θεωρούν ότι οι πρώτοι, το 90%, ούτε για θεατές δεν κάνουν. Για αυτούς το κράτος πρέπει να είναι μυστικό έτσι ώστε να μην γνωρίζουν οι πολίτες τι συμβαίνει. Με παράδειγμα τις πρακτικές που εφαρμόστηκαν από τις κυβερνήσεις Ρέηγκαν και έπειτα, εξηγεί ότι αυτό που συμβαίνει στις ΗΠΑ αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο είναι η απομάκρυνση της πραγματικής εξουσίας μακριά από κοινοβουλευτικούς θεσμούς προς ένα διακρατικό σύστημα ιδιωτικής εξουσίας. Χαρακτηριστικά μορφώματα αυτού του φαινομένου είναι διακρατικές εταιρίες με δικούς τους θεσμούς όπως το ΔΝΤ το GATT , η οργάνωση για το Διεθνές Εμπόριο, η G7 κ.α. οι οποίες παρέχουν τα μέσα για να λαμβάνονται αποφάσεις ερήμην του λαού. Για τον Τσόμσκι η εξέλιξη αυτή είναι ένα τεράστιο πλήγμα στη δημοκρατία, μιας και πρόκειται για ανεξέλεγκτους, ολοκληρωτικούς, απολυταρχικούς θεσμούς, οι οποίοι συχνά υπονομεύουν το ελεύθερο εμπόριο.
Ο Τσόμσκι αναφορικά με τα μονοπώλια των ΜΜΕ επιμένει ότι όσο ο έλεγχος γίνεται πιο κεντρικός, τόσο μειώνεται το φάσμα της κατανοητής συζήτησης μεταξύ των πολιτών και η ιδιωτικοποίηση το αυξάνει αυτό το φαινόμενο μαζί με την απομόνωση των ανθρώπων, γιατί δίνει την εξουσία σε ανεξέλεγκτες επιχειρηματικές δομές. Το ίδιο προβλέπει ότι θα γίνει με τα νέα μέσα και το διαδίκτυο και ότι θα είναι μια ακόμα μέθοδος ή τεχνική εξαναγκασμού και ελέγχου του κόσμου, ενώ κάνει εύστοχες παρατηρήσεις για την επίφαση αλληλεπίδρασης και συμμετοχής στα κοινά που υπόσχονται οι υποστηρικτές τους.
Κλείνοντας τη συζήτηση ο Τσόμσκι προτείνει ως αντίσταση σε αυτή την κατάσταση την επίμονη προσπάθεια κατανόησης αυτών που συμβαίνουν και τη βοήθεια στους συμπολίτες προκειμένου και εκείνοι να καταλάβουν, έτσι ώστε να υπάρξει μια οργάνωση των πολιτών και μια σχετική δράση μιας και στην πραγματικότητα, ανεξάρτητα από τα μέσα εξαναγκασμού και πειθούς ή ελέγχου που χρησιμοποιούνται, ο γενικός πληθυσμός τελικά έχει την εξουσία, αν αποφασίσει ότι πραγματικά θέλει να την έχει. Επισημαίνει όμως και την αντίθετη πλευρά, την πιο αισιόδοξη, υπογραμμίζοντας ότι τα τελευταία 30 χρόνια υπάρχει μεγάλη πολιτιστική αλλαγή, μια γενικότερη ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση μεγάλων κοινωνικών ομάδων αναφορικά με τα δικαιώματα της γυναίκας, το περιβάλλον, την αλληλεγγύη, τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα, η οποία αν και δεν έχει φτάσει στους κεντρικούς θεσμούς, σίγουρα σηματοδοτεί μια θετική αλλαγή. Η πιο κρίσιμη παρατήρηση του Τσόμσκι με την οποία ολοκληρώνει την τοποθέτησή του είναι ότι ολοένα και πιο επίμονα το πρότυπο του τρίτου κόσμου γίνεται καθολικό κι αυτό σταδιακά εξαπλώνεται στον πρώτο κόσμο, δηλαδή η εκμετάλλευση και εξαθλίωση μέσω ελέγχου, αποκλεισμού και τρομοκρατίας του 90% του πληθυσμού από μια μικρή μερίδα προνομιούχων, δηλαδή του υπόλοιπου 10%.
Σκηνοθέτης: ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΣΠΙΡΗΣ
Επιμέλεια εκπομπής: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ
Έτος παραγωγής: 1994
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr
www.ertnews.gr
Διαβάστε περισσότερα… Read More
