Στην εποχή της εικόνας -και, πλέον, της τεχνητής εικόνας- η αλήθεια μοιάζει ολοένα πιο εύθραυστη. Οι δημιουργίες τεχνητής νοημοσύνης, που πριν λίγα χρόνια εντυπωσίαζαν για την καλλιτεχνική τους δύναμη, σήμερα εγείρουν μια βαθιά ανησυχία: πώς θα ξεχωρίζουμε το αληθινό από το ψεύτικο, όταν το ψεύτικο είναι τόσο πειστικό;

Οι εικόνες που παράγονται από εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι πια προφανείς. Δεν έχουν τα παραμορφωμένα χέρια και τα θολά βλέμματα που μαρτυρούσαν ότι… «κάτι δεν πάει καλά». Τώρα, είναι καθαρές, λεπτομερείς, γεμάτες φως και ρεαλισμό. Από τα πιο αθώα -μια ψεύτικη φωτογραφία διακοπών, ένα πορτρέτο, μια σκηνή που δεν συνέβη ποτέ- μέχρι τα πιο σοβαρά, όπως ψευδείς εικόνες πολέμου, φυσικών καταστροφών ή πολιτικών γεγονότων, οι συνέπειες μπορεί να είναι τεράστιες.

Η δύναμη της εικόνας είναι συναισθηματική. Δεν την αναλύουμε, τη νιώθουμε. Και αυτός είναι ο κίνδυνος: μια ψεύτικη φωτογραφία δεν χρειάζεται αποδείξεις για να μας επηρεάσει, μόνο λίγα δευτερόλεπτα για να μας συγκλονίσει ή να μας εξοργίσει. Σε έναν κόσμο όπου η πληροφορία διαδίδεται με ταχύτητα φωτός, η ζημιά μπορεί να γίνει πριν προλάβει να διορθωθεί.

Πέρα από την παραπληροφόρηση, υπάρχει και μια πιο ύπουλη επίπτωση: η διάβρωση της εμπιστοσύνης. Όταν όλα μπορούν να είναι ψεύτικα, αρχίζουμε να αμφιβάλλουμε για τα πάντα. Για τους δημοσιογράφους, τους αυτόπτες μάρτυρες, ακόμα και για τις δικές μας αναμνήσεις. Αυτό το αόρατο ρήγμα μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης είναι ίσως το πιο επικίνδυνο αποτέλεσμα της νέας εποχής.

Η τεχνητή νοημοσύνη, βέβαια, δεν είναι ο εχθρός. Είναι εργαλείο. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αποκαλύψει, να εκπαιδεύσει, να συγκινήσει. Όμως χρειάζεται επίγνωση, εκπαίδευση και ευθύνη. Κάθε χρήστης πρέπει να μάθει να αναρωτιέται: «είναι αληθινό αυτό που βλέπω;». Οι πλατφόρμες οφείλουν να θεσπίσουν μηχανισμούς ελέγχου και διαφάνειας, και τα μέσα ενημέρωσης να επενδύσουν στην επαλήθευση και την παιδεία εικόνας.

Ίσως, τελικά, η αλήθεια να χρειάζεται ξανά υπερασπιστές. Όχι μόνο δημοσιογράφους ή ειδικούς, αλλά όλους μας -ανθρώπους που επιλέγουν να βλέπουν με μάτια κριτικά, όχι απλώς να κοιτούν. Γιατί σε έναν κόσμο όπου η εικόνα μπορεί να πει τα πάντα, το πιο θαρραλέο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε είναι να ρωτάμε αν λέει την αλήθεια.