Ο 88χρονος Μιχάλης Γιοβανίδης, φιλοξενούμενος σε Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων, ήταν ο 2ος Έλληνας που εμβολιάστηκε κατά της covid-19
«Δεν μπορώ να καταλάβω πως είναι δυνατόν επί εξήντα χρόνια να μην μπορούν να βρουν το εμβόλιο του καρκίνου και μέσα σε 4-5 μήνες να βρουν το εμβόλιο του κορονοϊού. Και τι γίνεται εάν εγώ δεν θέλω να το κάνω; Ο πρωθυπουργός είπε ότι δεν θα είναι υποχρεωτικό, όταν όμως δεν θα μπορώ να ταξιδέψω εάν δεν το έχω κάνει, δεν με υποχρεώνει έμμεσα μ’ αυτόν τον τρόπο;».
Τάδε έφη ο γνωστός δημοσιογράφος Τέρενς Κουίκ και οφείλω να ομολογήσω ότι με έβαλε σε σκέψεις. Από το μυαλό μου πέρασαν ιδέες περί οικονομικών συναλλαγών, καρτέλ φαρμακοβιομηχανιών, συστημάτων που βασίζονται σε μια βιομηχανία αντικαρκινικών χημειοθεραπειών, συμφερόντων που παίζονται στις πλάτες των κοινωνικών ομάδων που καταστρέφονται από το κλείσιμο των αγορών λόγω κορονοϊού, τεραστίων κερδών που παίζονται με το εμβόλιο και πολλών-πολλών άλλων.
Εντούτοις, το πρώτο πράγμα που έκανα, πριν ξεκινήσω να γράφω αυτό το άρθρο, σε αντίθεση με τον πολύπειρο δημοσιογράφο (που μάλιστα έκανε και υπουργός), ήταν να πληκτρολογήσω στο γκουγκλ, τις φράσεις «τι είναι καρκίνος» και «τι είναι ιός». Και οι απαντήσεις για ανίδεους, όπως είμαστε κι εγώ κι εκείνος, ήταν οι εξής:
1. «Ο καρκίνος αναπτύσσεται όταν ο φυσιολογικός μηχανισμός ελέγχου του σώματος σταματά να λειτουργεί. Τα παλιά κύτταρα δεν πεθαίνουν αλλά αντίθετα αναπτύσσονται εκτός ελέγχου, σχηματίζοντας νέα, ανώμαλα κύτταρα. Αυτά τα επιπλέον κύτταρα μπορεί να σχηματίσουν μια μάζα ιστού, που ονομάζεται όγκος. Μερικοί καρκίνοι, όπως η λευχαιμία, δεν σχηματίζουν όγκους».
2. «Οι ιοί είναι μικροσκοπικά παράσιτα, γενικά πολύ μικρότερα από τα βακτήρια. Δεν έχουν την ικανότητα να ευδοκιμούν και να αναπαραχθούν έξω από το σώμα του ξενιστή. Ο ιός της πολιομυελίτιδας, για παράδειγμα είναι περίπου 10.000 φορές μικρότερος από έναν κόκκο αλατιού.»
Αν και μου πήρε ένα δίωρο να βρω πληροφορίες για τη συνέχεια του άρθρου, αυτές και μόνο οι δύο προτάσεις αρκούσαν να καταρρίψουν την ανόητη δήλωση του κ. Κουίκ και να την μετατρέψουν σε ένα κλασικό παράδειγμα παραπληροφόρησης σε συνδυασμό με βλακώδεις συγκρίσεις μεταξύ καρκίνου και ιών, εθελοντικού εμβολιασμού και πτήσεων. Είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα να ψάχνεις να βρεις ένα εμβόλιο που θα μάθει το σώμα να ξεγελάει τον εαυτό του και να προστατεύεται από τα δικά του «τρελαμένα» κύτταρα, κι εντελώς διαφορετικό να βρεις ένα εμβόλιο που πρέπει να μάθει το σώμα να αναγνωρίζει την «υπογραφή» ενός παράσιτου, όπως είναι ο ιός.
Και μάλιστα, δεν έχουν καθόλου 4-5 μήνες που ψάχνουν να φτιάξουν έναν τέτοιο εμβόλιο. Ήδη από το 2004, όταν όλοι οι λοιμωξιολόγοι έτρεχαν πανικόβλητοι με τον Έμπολα και τον ΣΑΡΣ-1 είχαν αρχίσει να σκέφτονται πώς θα φτιάξουν εμβόλια βασισμένα στο RNA. Μόνο που τότε αρρώσταιναν μόνο Αφρικανοί και Ασιάτες, οπότε η Φάιζερ, η Άστρα Ζένεκα, η Μοντέρνα, ή δεν ξέρω ποιος άλλος, δεν έριχναν δισεκατομμύρια στην έρευνα, γιατί θα ήταν «πεταμένα λεφτά ρε παιδάκι μου» που έλεγε κι ο συχωρεμένος Θάνος Τζενεράλης στον Βαγγέλη Πρωτόπαππα στην «Σάντα Τσικίτα».
Εντούτοις, και παρά τον αναιτιολόγητο φόβο του για τα εμβόλια (καλά δεν άκουσε ότι σε ήδη 500.000 εμβολιασμούς σε Αμερική και Αγγλία, είχαμε μόνο 10 περιπτώσεις παρενεργειών;) ίσως να έχει ένα δίκιο στο θέμα της υποχρεωτικότητας. Κι αυτό γιατί το ζήτημα αυτό εισέρχεται στο πεδίο των δημοκρατικών ελευθεριών κι αξίζει ίσως τον κόπο να το σκεφτούμε λίγο παραπάνω. Βασικά υπάρχουν δύο απόψεις για το αν πρέπει τα εμβόλια να γίνουν υποχρεωτικά ή όχι:
Η πρώτη άποψη υποστηρίζει ότι ο εμβολιασμός για την κορονοΐωση του ‘19 (Κόβιντ-19) πρέπει να είναι υποχρεωτικός -τουλάχιστον για ορισμένες ομάδες. Αυτό σημαίνει ότι για όποιον δεν το κάνει, θα υπάρχουν κυρώσεις, πρόστιμα ή περιορισμοί στην ελεύθερη κυκλοφορία. Εξ άλλου, όσο ευκολότερο είναι για κάποιον να κάνει κάτι που αποτρέπει τη βλάβη σε άλλους, και όσο μεγαλύτερη είναι η βλάβη που αποτρέπεται, τόσο ισχυρότερο είναι το ηθικό βάρος για τον εξαναγκασμό του. Ας μην ξεχνάμε ότι το κλείσιμο των καταστημάτων ήταν υποχρεωτικό και σε αντίθεση με τον υποχρεωτικό εμβολιασμό, είχε πολύ μεγάλο ατομικό και κοινωνικό κόστος. Ως εκ τούτου, είναι ασυνεπές να δεχόμαστε τον υποχρεωτικό εγκλεισμό αλλά να απορρίπτουμε τον υποχρεωτικό εμβολιασμό, καθώς αυτός μπορεί να επιτύχει ένα πολύ μεγαλύτερο αγαθό με πολύ μικρότερο κόστος. Επίσης, ο υποχρεωτικός εμβολιασμός διασφαλίζει ότι οι κίνδυνοι και τα βάρη της επίτευξης της ανοσίας της αγέλης θα κατανεμηθούν ομοιόμορφα σε ολόκληρο τον πληθυσμό και αφού αυτή θα ωφελήσει την κοινωνία συλλογικά, είναι δίκαιο και η ευθύνη της επίτευξής της να μοιραστεί ομοιόμορφα ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας. Τέλος, το να προσπαθήσουμε να ενημερώσουμε όσους διαφωνούν με τα εμβόλια, μπορεί να είναι ένα ωραίο αφήγημα, ωστόσο είναι και επικίνδυνο. Η απλή ενημέρωση των ανθρώπων σχετικά με τα εμβόλια δεν οδηγεί πάντα σε αυξημένη προθυμία εμβολιασμού ενώ αντίθετα μπορεί και να μειώσει την εμπιστοσύνη στα εμβόλια.
Η δεύτερη άποψη υποστηρίζει ότι ο εμβολιασμός ΔΕΝ πρέπει να είναι υποχρεωτικός, διότι όπως έδειξαν μελέτες η υποχρεωτικότητα δεν αυξάνει αυτόματα τα ποσοστά εμβολιασμού. Μια έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και πραγματοποιήθηκε αρκετά χρόνια πριν, δεν εντόπισε στοιχεία που να στηρίζουν αυτήν την ιδέα. Ερευνώντας τις χώρες της Βαλτικής και της Σκανδιναβίας, έδειξε ότι σε χώρες «όπου ο εμβολιασμός είναι υποχρεωτικός δεν εντοπίζεται συνήθως καλύτερη εμβολιαστική κάλυψη από τις γειτονικές ή παρόμοιες χώρες όπου δεν υπάρχει νομική υποχρέωση». Σύμφωνα με το Συμβούλιο Βιοηθικής του Νούφιλντ, ο υποχρεωτικός εμβολιασμός μπορεί να δικαιολογηθεί ΜΟΝΟ για εξαιρετικά μεταδοτικές και σοβαρές ασθένειες. Ωστόσο, παρόλο που ο νέος κορονοϊός είναι πολύ μεταδοτικός δεν κατατάσσεται στις ασθένειες υψηλών επιπτώσεων λόγω του σχετικά χαμηλού ποσοστού θνησιμότητάς του. Η σοβαρότητα της κορονοΐωσης του ‘19, συνδέεται στενά με την ηλικία, αφού το ποσοστό θανάτου εκτιμάται σε 7,8% σε άτομα ηλικίας άνω των 80 ετών, αλλά μόλις σε 0,0016% σε παιδιά ηλικίας εννέα και κάτω. Σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία, ο εξαναγκασμός εκατομμυρίων νέων και υγιών πολιτών που θεωρούν ότι βρίσκονται σε αποδεκτά χαμηλά επίπεδα κινδύνου θα αμφισβητηθεί ηθικά και είναι πολιτικά επικίνδυνος.
Η δημόσια ανησυχία για ένα νέο εμβόλιο που παράχθηκε με ταχύτητα είναι απολύτως αποδεκτή. Μια τελευταία έρευνα που έγινε στην Ελλάδα μόλις προχθές (διαΝΕΟσις), διαπίστωσε ότι το 66,3% είναι «πολύ πιθανό» να κάνει το εμβόλιο. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι το υπόλοιπο 44% είναι αντιεμβολιαστές. Δείχνει απλά την ανασφάλεια που επικρατεί, παρά τα πολλά υποσχόμενα πρωτοσέλιδα. Τα δεδομένα είναι ακόμη περιορισμένα για τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα. Δεν ξέρουμε για πόσο διαρκεί η ανοσία. Καμία από τις δοκιμές δεν είχε σχεδιαστεί για να μας πει εάν το εμβόλιο αποτρέπει τη σοβαρή νόσηση.
Το να αγνοήσουμε αυτές τις πανταχού παρούσες ανησυχίες θα ήταν αντιπαραγωγικό. Επίσης, τα υποχρεωτικά εμβόλια δεν θα βοηθούσαν καθόλου να επηρεαστεί το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Οι δυνάμεις που οδηγούν τον επιστημονικό και πολιτικό λαϊκισμό είναι οι ίδιες. Οι αντιεμβολιαστές δεν εμπιστεύονται τους ειδικούς, τη βιομηχανία και ειδικά τις κυβερνήσεις. Μια κυβερνητική εντολή δεν προκαλούσε μόνο μια εξόφθαλμη περιφρόνηση, αλλά επιπλέον θα στρατολογούσε κι άλλους στο κίνημα κατά των εμβολίων.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η πολιομυελίτιδα ήταν ενδημική στην Ινδία, με 500 έως 1.000 παιδιά να παραλύουν καθημερινά. Μέχρι το 2011, ο ιός εξαλείφθηκε. Αυτό όμως δεν επιτεύχθηκε μέσω της νομοθεσίας. Ήταν μια ενοποιημένη προσπάθεια για τη συμμετοχή των κοινοτήτων, στόχευσης σε ομάδες υψηλού κινδύνου, κατανόησης ανησυχιών, ενημέρωσης, εκπαίδευσης, άρσης εμποδίων, επενδύσεων σε τοπικά συστήματα παράδοσης και σύνδεσης με πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες.
Κλείνοντας, ας επισημάνουμε ότι η παράθεση αυτών των δύο απόψεων δεν συνιστά παρότρυνση για αποφυγή του εμβολίου. Το αντίθετο μάλιστα. Απλά καταδεικνύει τον διαφορετικό τρόπο χορήγησής του, σεβόμενο την διαφορετικότητα των αντιλήψεων. Για το πόσο σημαντικό είναι να ΓΙΝΕΙ το εμβόλιο, θα επανέλθουμε -συν Θεώ- σε επόμενο σημείωμα. Εξ άλλου το ψάξιμο που με έβαλε να κάνω ο Τερενς Κουίκ, απέδωσε πολύ περισσότερα από αυτά που αναφέρθηκαν εδώ. Ως τότε, καλές γιορτές σ’ όλους και όλες, υπομονή και επιμονή και με το καλό να μας έρθει η νέα χρονιά.
