ρεπορτάζ από την έντυπη έκδοση
Την έγκριση της συνδιοργάνωσης εκδήλωσης με θέμα το δρώμενο των Αποκρεών «Πανάρατος», από τον Δήμο Καρπενησίου και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καρπενησίου, που θα πραγματοποιηθεί την 5η Μαρτίου 2022 στο Συνεδριακό Κέντρο, αποφάσισε το Δημοτικό Συμβούλιο. Ως στόχος έχει τεθεί η επιστροφή του εθίμου στα τοπικά αποκριάτικα δρώμενα, αρχής γενομένης από την επόμενη χρονιά.
Το θέμα στο Δ.Σ.
Ήταν το 10ο θέμα στην τακτική συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Καρπενησίου που διεξήχθη διά ζώσης και μέσω τηλεδιάσκεψης, την Τετάρτη 16 Φεβρουαρίου 2022, στις 6 το απόγευμα. Εισηγήτρια είναι η αντιδήμαρχος, αρμόδια για θέματα πολιτισμού, κα Σοφία Ζαλοκώστα.
«Με αφορμή παλαιότερο αίτημα του Πολιτιστικού Συλλόγου Καρπενησίου για την αναβίωση του δρώμενου των Αποκρεών ‘Πανάρατος’», ανέφερε προς το Σώμα η αντιδήμαρχος, «και για τον λόγο του ότι και φέτος λόγω της πανδημίας δεν θα καταφέρουμε να πραγματοποιήσουμε το δρώμενο, αποφασίσαμε σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καρπενησίου να διοργανώσουμε ομιλία – ενημέρωση, στο πλαίσιο ενημέρωσης του κοινού της πόλης μας για το δρώμενο και τη συλλογή εθελοντών για μελλοντική του πραγματοποίηση».
Εκδήλωση στο Συνεδριακό
Η ομιλία έχει προγραμματιστεί για την 5η Μαρτίου 2022 στο Συνεδριακό Κέντρο Καρπενησίου με κεντρική ομιλήτρια την κα Αικατερίνη Πολυμέρου – Καμηλάκη, τέως Διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών με σημαντική έρευνα στο δρώμενο του «Πανάρατου».
Πολλοί παλιοί Καρπενησιώτες και πλησιόχωροι γείτονες την κορυφαία στιγμή του εορτασμού της Αποκριάς τα παλιότερα χρόνια, που δεν ήταν άλλη από τον «Πανάρατο». Η κορυφαία στιγμή του εορταστικού αποκριάτικου κλίματος, η οποία συγκέντρωνε όλο τον πληθυσμό της πόλης στο κέντρο της, στη πλατεία, όπου συνήθως τελούνταν. Πλούσιοι, φτωχοί, ξένοι, ντόπιοι, μεγάλοι και μικροί, όλοι απολάμβαναν την εκτύλιξη της ιστορίας του «Πανάρατου», για να λυπηθούν, να θυμώσουν με το άδικο της ιστορίας, αλλά και να γελάσουν με την καρδιά τους με τα εμβόλιμα πηγαία χωρατά που αναλάμβαναν οι ηθοποιοί να διακωμωδήσουν.
Η ιστορία του εθίμου
Τι ήταν όμως ο «Πανάρατος»; Και γιατί εξαφανίστηκε από τη ζωή μας τα τελευταία πολλά χρόνια; Γιατί δεν αναβιώνει; Τι δυσκολίες παρουσιάζει; Όλα αυτά τα ερωτήματα θέτει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καρπενησίου και σε συνεργασία με τον Δήμο, αναλαμβάνουν να φέρουν την πλέον ειδική να απαντήσει όχι μόνο τα ανωτέρα αλλά όλα τα ερωτηματικά που θα προκύψουν, την επιστήμονα λαογράφο, τ. Διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, την κ. Αικατερίνη Πολυμέρου – Καμηλάκη, η οποία ανάμεσα στο ογκώδες και πολυσχιδές έργο της, έχει μελετήσει και το «έθιμο του Πανάρατου».
Τα εισαγωγικά περιλαμβάνουν και την λέξη “έθιμο”, καθώς η κα Καμηλάκη θα μας περιγράψει το τι ακριβώς είναι ο «Πανάρατος». Αντιγράφοντας από το σπουδαίο βιβλίο της «Θεατρολογικά Μελετήματα για το Λαϊκό Θέατρο – Από το κρητικό θέατρο στα δρώμενα της νεοελληνικής Αποκριάς» (εκδ. Τροχαλία), διαβάζουμε ότι πρόκειται για ένα λαϊκό δρώμενο, παρά για έθιμο, το οποίο ουσιαστικά παρουσιάζει μια επιτομή του αριστουργήματος της κρητικής λογοτεχνίας, της «Ερωφίλης» του Χορτάτζη. Κάποτε, εκτός των Επτανήσων, το δρώμενο σε εκτενέστερες ή πιο σύντομες εκδοχές είχε γίνει απαραίτητη συνήθεια (δηλαδή έθιμο) σε πόλεις και χωριά, μεταξύ άλλων στα Γιάννενα, στην Άρτα, στο Μονοδέντρι, στο Φανάρι της Καρδίτσας, στην Αμφιλοχία και φυσικά στο Καρπενήσι. Ειδικά, όπως αναφέρει και η κα Καμηλάκη, από το Καρπενήσι προέρχεται και η εκτενέστερη και πιο πλήρως διασωθείσα εκδοχή του «Πανάρατου».
Δυστυχώς, για διαφόρους λόγους, αν και έχουν γίνει προσπάθειες αναβίωσης του δρωμένου, οι προσπάθειες δεν έχουν ευοδωθεί. Αποτελεί όμως κοινό τόπο, κοινή προσδοκία για πολλούς φορείς και μεμονωμένους κατοίκους να μπορέσουμε κάποια στιγμή να αναδείξουμε αυτή τη ξεχασμένη πλευρά της μικρής μας ιστορίας. Να αναδείξουμε αυτό που μας κάνει να διαφέρουμε και να υπερηφανευόμαστε ότι «…ναι, στο Καρπενήσι, έχουμε να δείξουμε κάτι διαφορετικό στον εορτασμό της Αποκριάς».
ΦΩΤΟ: Απόκριες 1961 / Ο “Πανάρατος” στο Καρπενήσι. Από τη συλλογή Αναστασίου Ηλιόπουλου· φωτογραφία που του παραχώρησε ο Λάζαρος Μαρούλης ο οποίος και συμμετείχε στις παραστάσεις του αποκριάτικου δρώμενου
