29 Μαρτίου 2024

ΜΕΝΟΥ

Παρατηρήσεις από το αστεροσκοπείο στο Καρπενήσι, χρησιμοποίησε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ARIEL

Το μεράκι, η επιμονή και η διαρκής προσπάθεια για το κάτι παραπάνω, αποδίδουν πάντα καρπούς και αυτό επιβεβαιώνεται και με την περίπτωση του Ευρυτάνα ερασιτέχνη αστρονόμου, προέδρου του τοπικού συλλόγου ΑΡΤΕΜΙΣ, Δημήτρη Δεληγεωργόπουλου.

Όπως ανακοινώθηκε (https://arxiv.org/abs/2012.07478), οι παρατηρήσεις του επάνω στην φωτομετρία διέλευσης εξωπλανητών, μέσα από τα τηλεσκόπια στο αστεροσκοπείο που έχει δημιουργήσει (κοντά στον Άγιο Νικόλαο), φάνηκαν χρήσιμες στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα με την ονομασία ARIEL, που αφορά στην κατασκευή του πρώτου διαστημικού τηλεσκοπίου, το οποίο θα εξειδικευθεί στην ανίχνευση και μελέτη της ατμόσφαιρας γύρω από εξωπλανήτες. Η αποστολή προγραμματίζεται για εκτόξευση το 2028.

«Οι προσπάθειες, εκτός από την προσωπική ικανοποίηση κάποιες φορές πιάνουν τόπο και βοηθάνε για ένα πολύ μεγαλύτερο σχέδιο επάνω στον τομέα της αστρονομικής έρευνας», σημειώνει σχετικά ο Δ. Δεληγεωργόπουλος, αναφέροντας πως «οι Έλληνες που συμμετέχουν σε αυτό το project, στο παρατηρησιακό της μέρος, είναι τέσσερις, καθώς και οι δύο επικεφαλής του exoclock project είναι, επίσης, Έλληνες».

Οι εξωπλανήτες

Εξωηλιακός πλανήτης ή εξωπλανήτης ονομάζεται κάθε πλανήτης που δεν ανήκει στο δικό μας Ηλιακό Σύστημα, δεν περιφέρεται δηλαδή γύρω από τον Ήλιο. Μέχρι τη δεκαετία του 1990 οι πλανήτες αυτοί ήταν αποκλειστικά θέμα των θεωρητικών της Μικροκοσμογονίας και των συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας. Η ύπαρξή τους ή μη, ήταν από καιρό ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα της Αστρονομίας, όμως δεν υπήρχαν τεχνικά μέσα με αρκετή ισχύ για να εντοπιστούν. Οι ανακαλύψεις όμως της δεκαετίας του 1990 άλλαξαν ριζικά το σκηνικό: Το 1992 ανακαλύφθηκαν οι πρώτοι τέτοιοι πλανήτες, να περιφέρονται γύρω από τον πάλσαρ PSR 1257+12, από τους Αλεκσάντερ Βόλσταν και Frail, και το 1995 οι πρώτοι εξωηλιακοί πλανήτες γύρω από ένα συνηθισμένο αστέρα όπως ο Ήλιος (τον 51 Πηγάσου), από τους Μισέλ Μαγιόρ και Ντιντιέ Κελόζ.

Διαστημικά σώματα με τα ακριβή χαρακτηριστικά εξωηλιακών πλανητών φαίνεται να υπάρχουν και εκτός των ηλιακών συστημάτων και πιθανολογείται πως οι ελεύθεροι αυτοί πλανήτες ακολουθούν διαφορετικό μοντέλο σχηματισμού από αυτό ενός κλασικού πλανήτη που βρίσκεται σε τροχιά.

Σήμερα είναι γνωστοί περισσότεροι απο 3.912 εξωηλιακοί πλανήτες σε 2.915 πλανητικά συστήματα από τα οποία 648 έχουν πάνω από ένα πλανήτη. Ο αριθμός αυτός μεταβάλλεται γρήγορα, καθώς νέες ανακαλύψεις προστίθενται κάθε λίγο. Ο κλάδος του κυνηγιού πλανητών είναι ένας από τους γρηγορότερα αναπτυσσόμενους της αστρονομίας, και συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όλο και περισσότερων επιστημόνων, αλλά και σημαντικές επενδύσεις σε εξοπλισμό και κονδύλια. Οι ανακαλύψεις αυτές είναι όλες, πλην μίας, έμμεσες, δηλαδή τα σώματα αυτά δεν είναι παρατηρήσιμα με τηλεσκόπιο, εξαιτίας των τεράστιων αποστάσεών τους από τη Γη (δεκάδες έτη φωτός απέχουν οι πλησιέστεροι). Ανιχνεύσιμες είναι μόνο οι φασματοσκοπικές (συνήθως), φωτομετρικές ή αστρομετρικές μεταβολές που επιφέρει η κίνησή τους γύρω από τους αστέρες τους στο φως ή τη θέση των αστέρων αυτών.

Βάσει αστρονομικών εκτιμήσεων τον Νοέμβριο του 2013 και σε σχέση με τα δεδομένα της διαστημικής αποστολής Κέπλερ, εκτιμήθηκε πως ενδεχομένως να υπάρχουν έως και 40 δισεκατομμύρια εξωπλανήτες παρομοίου μεγέθους με την Γη στις κατοικήσιμες ζώνες εντός του ίδιου Γαλαξία όπου βρίσκεται η Γη,11 δισεκατομμύρια εκ των οποίων μπορεί να περιστρέφονται γύρω από αστέρες παρομοίου τύπου με τον Ήλιο.

Ανάλυση της διαδικασίας

Μέχρι σήμερα έχουν ανακαλυφθεί περισσότεροι από 4000 πλανήτες, με τον αριθμό να αυξάνεται ραγδαία. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο στο μέλλον με ειδικές διαστημικές και επίγειες αποστολές που αναμένεται να βρουν επιπρόσθετους πλανήτες.

Ενώ η ανακάλυψη νέων εξωπλανήτων εξακολουθεί να είναι σημαντική, έχουμε εισέλθει πλέον σε μια νέα εποχή όπου είναι εξαιρετικά σημαντικός ένας πιο λεπτομερής χαρακτηρισμός αυτών των πλανητών και των αστέρων που τους φιλοξενούν. Μια τεχνική που χρησιμοποιείται για την ανίχνευση της ατμόσφαιρας ενός εξωπλανητή είναι η φασματοσκοπία διάβασης. Κατά τη διάρκεια της διάβασης, οι αστρικοί και οι πλανητικοί δίσκοι επικαλύπτονται και ενώ ένα μέρος του αστρικού φωτός εμποδίζεται από τον πυρήνα του πλανήτη, ένα άλλο, μικρότερο μέρος, φιλτράρεται μέσω της ατμόσφαιράς του. Οι μελλοντικές διαστημικές συσκευές θα παρατηρήσουν γνωστούς εξωπλανήτες για να καταγράψουν τα φάσματά τους και να χαρακτηρίσουν τη χημική τους σύσταση.

Για να είναι όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική αυτή η τεχνική και να διεξαχθούν έρευνες μεγάλης κλίμακας, πρέπει να έχουμε καλή γνώση των τροχιακών παραμέτρων των πλανητών που παρατηρούνται, ιδιαίτερα του αναμενόμενου χρόνου διάβασης.

Πώς μοιάζει ένας εξωπλανήτης μέσα από ένα τηλεσκόπιο;

Δεν μπορούμε να δούμε τους εξωπλανήτες παρά μόνο τα αστέρια που τους φιλοξενούν! Αυτό συμβαίνει επειδή οι εξωπλανήτες βρίσκονται πολύ μακριά και είναι πολύ μικροί σε σύγκριση με τα αστέρια τους. Ωστόσο, όταν ένας εξωπλανήτης περνά μπροστά από το αστέρι του, η λαμπρότητα του αστέρα μειώνεται. Η παρακάτω εικόνα δείχνει τον εξωπλανήτη που περνάει μπροστά από τον αστέρα και ταυτόχρονα την πτώση στο φως του αστέρα.

Τι είδους πληροφορίες μπορούμε να εξάγουμε από ένα τέτοιο διάγραμμα;

Το τελικό αποτέλεσμα της ανάλυσης δεδομένων είναι η λεγόμενη καμπύλη φωτός. Το σχήμα της καμπύλης φωτός είναι άμεσα συνδεδεμένο με τα χαρακτηριστικά του πλανήτη και της τροχιάς του. Συγκρίνοντας κάθε καμπύλη φωτός με μια σειρά θεωρητικών μοντέλων, μπορούμε να εντοπίσουμε το καλύτερο μοντέλο που ταιριάζει με τα δεδομένα. Η παρακάτω φωτογραφία-γράφημα από το αστεροσκοπείο Artemis στο Καρπενήσι απεικονίζει την καμπύλη φωτός του αστέρα HAT-P-32b καθώς ο εξωπλανήτης HAT-P-32b διέρχεται από μπροστά του.

ΤΟΠΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
ΑΘΛΗΤΙΚΑ