Σαν σήμερα πριν 52 χρόνια, στις 13 Ιουλίου 1973, το Καρπενήσι αποχαιρετούσε μια από τις πιο σεβάσμιες και αγαπητές μορφές της τοπικής κοινωνίας, τον παπα-Κώστα, εφημέριο της Παναγίας και Αρχιερατικό Επίτροπο Ευρυτανίας για σχεδόν έξι δεκαετίες. Η διακονία του Αρχιμανδρίτη Κωνσταντίνου Παπανικολάου ξεκίνησε το 1914 και ολοκληρώθηκε το 1972, αφήνοντας πίσω του πλούσια πνευματική, κοινωνική και εκπαιδευτική παρακαταθήκη.
Με αφορμή την επέτειο του θανάτου του, ο Ιωάννης Δημητρίου, μελετητής της τοπικής ιστορίας, υπογράφει ένα αφιέρωμα-μαρτυρία για τον παπα-Κώστα, φωτίζοντας άγνωστες πλευρές του έργου και της προσωπικότητάς του και καταγράφοντας θραύσματα μνήμης που διασώζονται μέχρι σήμερα.
Γράφει ο κ. Δημητρίου:
“Σαν σήμερα πριν 52 χρόνια, στις 13 Ιουλίου του 1973, το Καρπενήσι θρηνούσε μια θρυλική του μορφή, ένα πολύ αγαπημένο τους πρόσωπο, τον σεβάσμιο και λαοφιλή Παπα-Κώστα ή πιο επίσημα Αρχιμανδρίτη Κωνσταντίνο Παπανικολάου-είχε προχειριστεί σε αρχιμανδρίτη έχοντας μείνει χήρος σε μικρή ηλικία.
Ελάχιστοι τον ήξεραν έτσι. Το συνειδητοποίησα πρόσφατα, όταν κάποιος συνδαιτυμόνας, ηλικίας που να θυμάται τον Παπα-Κώστα, άνοιξε ένα αρωματικό μαντηλάκι στην ταβέρνα της Ζωής και παρατήρησε ότι πανω στο logo της ταβέρνας γράφει διεύθυνση “οδός Αρχιμανδρίτη Παπανικολάου”. Και στην απάντησή μου, όταν ρώτησε “ποιος να ήταν αυτός ο αρχιμανδρίτης”, ότι αναφέρεται στον παπα-Κώστα, έπεσε από τα σύννεφα.
Ως παπά Κώστα, έτσι τον είχαν όλοι στο στόμα τους και στις καρδιές τους, ο παπα-Κώστας, ο εφημέριος της Παναγίας στην οδό Ζηνοπούλου, ο Αρχιερατικός επίτροπος της επαρχίας Ευρυτανίας, ο επί πολλά χρόνια συμπαραστάτης στις χαρές, στα πένθη και στις δυσκολίες των Καρπενησιωτών. Εγώ δεν τον πρόλαβα, αλλά η μνήμη του παρέμενε ζωντανή μέσα από διηγήσεις, αφηγήσεις και αναμνήσεις της οικογένειας, καθώς υπήρξε συμπαραστάτης και της δικής μου οικογένειας. Επίσης η μορφή του, μου ήταν πολύ οικεία, μέσα από μια φωτογραφία. Σίγουρα υπήρχε η φωτογραφία μέσα στο ιερό της Παναγίας που διακονούσαμε ως μικρά παπαδάκια, αλλά ενδεχομένως να υπήρχε και στο μνημείο του ακριβώς στο προαύλιο της Παναγίας, καθώς το λιγότερο που μπορούσαν να κάνουν οι ενορίτες του μετά από 58 συνεχόμενα χρόνια διακονίας, ήταν να τον ενταφιάσουν τιμητικά στο βόρειο κήπο του προαυλίου του ναού, εκεί που τώρα βρίσκεται το τριώροφο πνευματικό κέντρο. Στον ίδιο χώρο που παραδοσιακά ενταφιάζονταν οι επίσκοποι της επαρχίας μας.
58 χρόνια εφημέριος της Παναγίας, από το 1914 έως το 1972. Και τα πρώτα χρόνια παπάς και δάσκαλος μαζί. Δηλαδή άνθρωποι που τους είχε βαφτίσει το ΄14, ερχόντουσαν να τους βαφτίσει τα εγγόνια της δεκαετία του ΄60.
Σύμφωνα με μαρτυρία*, σε αυτά τα 58 χρόνια διακονίας δεν πήρε ούτε μια μέρα άδειας. Ήταν εδώ όταν επέστρεφαν οι τσακισμένοι πολεμιστές από το μικρασιατικό μέτωπο ή από το μέτωπο της Αλβανίας, ήταν εδώ για δώσει παρηγοριά στις τσακισμένες οικογένειες αυτών που χάθηκαν στους πολέμους, ήταν εδώ με τους φυγάδες Καρπενησιώτες και τις δύο φορές που μπήκαν οι Γερμανοί να κάψουν το Καρπενήσι, γύρισε μαζί τους για να βρουν το Καρπενήσι τους κατακαμένο και ισοπεδωμένο. Ήταν εδώ και στη γιορτή κάθε σπιτιού, φτωχού και πλούσιου, για να ευχηθεί στις χαρές.
Ήταν εδώ για να κάνει τον αγιασμό της έναρξης του Εθνικού Συμβουλίου στις Κορυσχάδες, ήταν εδώ για ορκίσει τους συνέδρους. Από εκεί τον ξέρουμε όλοι μας: ο όμορφος λεβεντόπαπας με την άσπρη γενειάδα και το πετραχήλι δίπλα στον Κοζάνης Ιωακείμ, από την διάσημη φωτογραφία του Μελετζή. Και δεν αφήνει το ποίμνιό του, ούτε τους από δω ούτε τους από εκεί. Το ράσο του εμπνέει σεβασμό και από κάτω του βρίσκουν προστασία οι κατατρεγμένοι. Αποτέλεσε και αντικείμενο θαυμασμού από ντόπιους και τουρίστες για την βροντερή, γλυκιά και καλλίφωνη μουσική του, τόσο που επί πολλά χρόνια κάθε παπάς και ψάλτης, από τους παλιούς Καρπενησιώτες να συγκρίνεται με τον παπα-Κώστα. Δυστυχώς δεν έχει πέσει μέχρι στιγμής στα χέρια μου κάποια ηχογράφησή του. Χώρια τα ανέκδοτα που άφησε ως δάσκαλος στο σχολείο, που ακόμα 100 χρόνια μετά αποτελούν παροιμιώδεις εκφράσεις. Για παράδειγμα αυτό που προσπαθώντας λέει στο σχολείο να μάθει στα παιδάκια το “αριστερά- δεξιά” τα έβαζε να κοιτάνε την Ποταμιά: δεξιά το Βτυρ (Βουτύρο)- αριστερά το Μζηλ (Μουζήλο). Και όταν η ανεπίδεκτη μικρή Βασίλω στην ερώτηση για το δεξιά έδειξε αριστερά με αγανάκτηση της φώναξε: “κατ’ το Βτυρ Βασίλω”.. Και το λέμε και εμείς ακόμα πειραχτικά.
Άνθρωπος που άφησε αποτύπωμα θετικό, κοινωνικό, πολιτισμικό, εκπαιδευτικό, θεολογικό, ακόμα και εθνογραφικό/ λαογραφικό. Ας είναι αιώνια η μνήμη του!
Μερικές από τις παραπάνω μαρτυρίες αντλήθηκαν από μια εξαιρετική ανακοίνωση σε συνέδριο από την εγγονή του, την γιατρό κ. Κατερίνα Παπακωνσταντίνου, που δημοσιεύτηκε στον τιμητικό τόμο για τα 40 χρόνια της Μητρόπολης, το 2019, αλλά όλες διασταυρώνονται και τεκμηριώνονται από πάρα πολλές αφηγήσεις άλλων Καρπενησιωτών για τον παπα-Κώστα και όλες συμφωνούν μεταξύ τους”.
