Καθώς η οικονομική κρίση της περασμένης δεκαετίας έκανε τον κύκλο της, καθώς οι ακραίες φωνές λιγοστεύουν όλο και περισσότερο, είναι ίσως καιρός η κοινωνία μας να προχωρήσει προς τα εμπρός, αφήνοντας πίσω συστήματα και μεθόδους που την πλήγωσαν και την άφησαν μετέωρη. Όσο τα πράγματα εξομαλύνονται, τόσο είναι πιο πιθανό να ξεκινήσουν να λειτουργούν τα αντανακλαστικά της κοινωνίας που θα οδηγήσουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος.
Σε όλες τις χώρες του κόσμου και, αφεύκτως, και στη δική μας, η Ιστορία έχει χιλιάδες παρόμοια παραδείγματα να δείξει. Κάθε φορά βέβαια οι συνθήκες επιτάσσουν διαφορετικούς τρόπους αντίδρασης, οι άνθρωποι και οι ιδεολογίες διαφέρουν, εντούτοις το ανθρώπινο ένστικτο για επιβίωση βρίσκει πάντα μια κάποια μέση λύση.
Όποιος μπορεί να σταθεί έστω και λίγο κριτικά απέναντι στα γεγονότα, θα διακρίνει ανάμεσα στον ορυμαγδό της κομματικής αντιπαλότητας, κάποιες αισιόδοξες κινήσεις που δείχνουν ακριβώς αυτού του είδους την αφύπνιση που αναφέρθηκε στην προηγούμενη παράγραφο.
Ξαφνικά, φαίνεται πως το ΠΑΣΟΚ νεκραναστήθηκε και δημιούργησε μια ιδιαίτερη κινητικότητα αναπτερώνοντας ως ένα βαθμό τις ελπίδες κάποιων που επιθυμούν μια πιο κεντρώα προσέγγιση στα ζητήματα, μια πιο φρέσκια αντιμετώπιση των προαιώνιων συγκρούσεων κάτω από ένα πρίσμα ανθρωπισμού και ανεκτικότητας. Φυσικά μαζί με το ΠΑΣΟΚ νεκρανασταίνονται και κάποια φαντάσματα, αλλά αυτά είναι μάλλον απεικάσματα του παρελθόντος.
Αν και στην περίπτωση που συμβεί πραγματικά η ανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ θα είναι μια παγκόσμια πρωτοτυπία: συνήθως τα κόμματα που φέρνουν το ΔΝΤ στις πατρίδες τους χάνονται για πάντα. Εδώ όμως είναι η γη της φαιδράς πορτοκαλέας, και μερικές φορές η ιστορική νομοτέλεια ακυρώνεται – παρουσιάζοντας μια περίεργη εξαίρεση, απλά και μόνο για να επιβεβαιώσει τον κανόνα!
Είναι αλήθεια ότι από τη μεταπολίτευση και εντεύθεν, ο χώρος που παραδοσιακά αναφέρονταν ως “κεντρώος” και χαρακτηρίζονταν κυρίως από τη μετριοπάθεια ως στάση ζωής, φυλλορρόησε μπροστά στην μαχητικότητα του αντι-νατοϊκού και αντι-ευρωπαϊκού ΠΑΣΟΚ του 1981 και απορροφήθηκε από αυτό, χάνοντας στελέχη και κοινό, με τελευταίο τον Ιωάννη Ζίγδη. Ως ένα σημείο η αφομοίωση αυτή ήταν ίσως και νομοτελειακή καθώς το ΠΑΣΟΚ ως καθεστώς κατείχε όλα τα μέσα επιβολής και κυρίως την νομή του χρηματικού κορβανά!
Όμως ο καιρός γυρίζει και τα 30 ή 40 χρόνια που πέρασαν έκτοτε, είναι ένα απλό πετάρισμα για το μάτι της Ιστορίας. Εδώ ολόκληρη Οκτωβριανή Επανάσταση και θεωρείται πλέον μια “μικρή ιστορική παρένθεση”, “ένα παρατράγουδο μες τα ωραία άσματα”, όπως θρηνεί και ο Νταλάρας. Οι συνθήκες επιδεινώθηκαν (χωρίς το άλλοτε “σοσιαλιστικό” και αργότερα μεταβληθέν σε καθεστωτικό, κόμμα των Παπανδρέου να είναι άμοιρο ευθύνης, φυσικά) και σήμερα η ανάγκη ωθεί και πάλι στην αναζήτηση μιας λύσης μακριά από τα άκρα.
Από τότε που ο πρώτος άγριος σκότωσε δύο ελάφια και είχε περισσότερο φαγητό στη διάθεσή του, δημιουργήθηκε η διάκριση μεταξύ πλούτου και φτώχειας. Εκείνος που δεν μπορούσε (ή δεν έτυχε) να σκοτώσει κανένα αισθανόταν αδικημένος – και για να φάει έπρεπε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον τυχερό κυνηγό, να γδάρει και να ψήσει το ελάφι. Κι αυτό τον έκανε αυτοδίκαια υπηρέτη, τον θύμωνε και τον καταστούσε “αριστερό ακτιβιστή”. Από τότε λοιπόν οι κοινωνικές τάξεις εδραιώθηκαν και θα υφίστανται μέχρι το τέλος του κόσμου. Το ίδιο θα υφίσταται και η αντίστοιχη ιδεολογία, είτε λέγεται δεξιά, είτε αριστερή.
Η δεξιά άποψη είναι η πεποίθηση ότι οι κοινωνικές ανισότητες όχι μόνο δεν μπορούν αλλά και δεν πρέπει να εξαλειφθούν: ευνοούν την τάξη, την ποικιλία και την ανάπτυξη μιας πολιτικής κοινότητας – εξάλλου, είναι σύμφωνες με την ανθρώπινη φύση. Αντιθέτως, την αριστερή στάση χαρακτηρίζει το ότι αποβλέπει στην ισότητα ή τουλάχιστον το ότι αγωνίζεται για να περιοριστούν και να συγκρατηθούν οι παράγοντες που τροφοδοτούν τις ανισότητες –άρα, τις “αδικίες”– μεταξύ των ανθρώπων*.
Σήμερα στην χώρα μας εκπροσωπούνται μόνο αυτοί που πιστεύουν ότι ο άγριος με τα δύο ελάφια είχε κάθε δίκιο να πάρει ως υπηρέτη τον άλλον, και μόνο αυτοί που πιστεύουν πως σε όλους πρέπει να δίνεται η ευκαιρία να πιάνουμε… τουλάχιστον από μισό ελάφι και ότι όποιος έχει δυο ελάφια πρέπει να ρίχνεται… στα λιοντάρια!!!. Η μέση οδός, αυτή της ενεργού εμπλοκής της συντεταγμένης πολιτείας στην αποτροπή διάπραξης αδικιών και την παροχή περισσότερων ευκαιριών σε όλους για να πιάσουν “όσα ελάφια θέλουν” δεν υπάρχει.
Ως αποτέλεσμα, το κενό της έλλειψης εκπροσώπησης του κεντρώου χώρου καθίσταται για μερικούς πολίτες δυσβάστακτο και για το σύνολο της κοινωνίας καταστρεπτικό. Κι αυτό επιτείνεται από το γεγονός ότι ο κόσμος μεταλλάσσεται ραγδαία και η διάκριση ανάμεσα σε συντηρητικούς και προοδευτικούς γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη.
Μπορεί φυσικά, η ξαφνική αναλαμπή του ΚΙΝΑΛ και του ΠΑΣΟΚ στον χώρο του κέντρου να είναι μια πομφόλυγα που οσονούπω θα διαρραγεί. Ίσως να μην έχει συνέχεια και πιθανώς να μην είναι τόσο ανιδιοτελής όσο οι εκπρόσωποί του διατείνονται. Εντούτοις όπως όλες οι πομφόλυγες ιριδίζει και λάμπει και ανεβαίνει ψηλά. Και αν μη τι άλλο δίνει ένα αισιόδοξο μήνυμα ότι στο κάτω-κάτω της γραφής το καζάνι βράζει και σύντομα θα δώσει ό,τι είναι να δώσει.
* βλ Σώτης Τριανταφύλλου, “Το πρόβλημα με το κέντρο”, http://www.bookpress.gr
