Όταν οι Αμερικάνοι εισέβαλαν στην πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβία το 1999, ο αντιαμερικανισμός στην Ελλάδα κορυφώθηκε με γνωστούς και άγνωστους σχολιαστές της επικαιρότητας να τον σιγοντάρουν, αφού το γενικότερο κλίμα ευνοούσε να το κάνουν, εκ του ασφαλούς, φυσικά.
Εκείνη την περίοδο, ο Μίκης Θεοδωράκης, πάντα οξύνους και καίριος, έκανε μια καταπληκτική δήλωση, η οποία σε ελεύθερη απόδοση ήταν κάπως έτσι: «Μην βλέπετε την παντοδυναμία των Αμερικανών σήμερα. Το 1941, αν κάποιος υποστήριζε ότι ο Χίτλερ και η Γερμανία θα έχαναν τον πόλεμο, και ότι μόλις σε διάστημα τριών ετών θα ήταν μια διαλυμένη χώρα, κανείς δεν θα τον πίστευε. Κι όμως η Ιστορία έχει διδάξει πολλές φορές, ότι ακόμη και οι ισχυρότερες αυτοκρατορίες, μπορούν να καταβαραθρωθούν από τη μια στιγμή στην άλλη». Ποιος θα πίστευε αλήθεια, ότι μόλις είκοσι χρόνια μετά, η πρόβλεψη τού μεγάλου μας μουσουργού και πολιτικού, θα αποδεικνύονταν τόσο ακριβής; Βέβαια ο άνθρωπος στη ζωή του έχει δει την άνοδο και την πτώση όχι μόνο της Γερμανίας, αλλά και της Μεγάλης Βρετανίας και της Σοβιετικής Ένωσης. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η οξυδέρκειά του παραμένει αξιοθαύμαστη.
Απέχουμε πολύ ακόμη από την αμερικανική αποδόμηση. Εντούτοις, η εκλογή του Μπάιντεν και η προεκλογική του ατζέντα, καθόλου δεν εκφράζουν αυτό που είχαμε συνηθίσει ως τώρα ως παγκόσμια αμερικανική επικυριαρχία. Πριν δέκα χρόνια, ο κόσμος βασιζόταν στις Ηνωμένες Πολιτείες σαν ηγέτιδα δύναμη. Σήμερα, αντιμετωπίζεται ολοένα και περισσότερο σαν ένα έθνος που παρακμάζει και παραδίδει τα ηνία, πιθανώς, στην Κίνα μέσα στην επόμενη γενιά.
Η «αναστύλωση» του «τσαλακωμένου» προφίλ των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή, μετά τον ανεκδιήγητο Ντόναλντ Τραμπ και τη βαθιά κρίση στο καπιταλιστικό σύστημα, είναι η μεγαλύτερη από όλες τις προκλήσεις για τον Τζον Μπάιντεν. Η απόφασή του να σεβαστεί τις επιταγές των λοιμωξιολόγων, καθώς, επίσης, και τα λόγια του περί συμφιλίωσης, έστειλαν ένα δυνατό μήνυμα ελπίδας για ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας με την Ευρώπη και όχι ανταγωνιστικότητας.
Εντούτοις, κανείς δεν ξέρει αν οι Ευρωπαίοι θα αντέξουν την επικείμενη «επίθεση» φιλίας του, αφού κι αυτός θα είναι ένας δύσκολος «σύμμαχος», καθότι δεν θα τους επιτρέπει να «βγάζουν την ουρά τους» έξω από τα δύσκολα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος. Αυτές οι φιλικές «επιθέσεις» του Μπάιντεν, πιθανότατα να φέρουν τους Ευρωπαίους ηγέτες σε δυσκολία με το εσωτερικό τους μέτωπο, διότι μέχρι σήμερα οι κυβερνήσεις συμπορεύτηκαν με τον αντιαμερικανισμό των κοινωνιών τους. Μετά την εκλογή του όμως, είτε θα αποκαλυφθεί ότι ο αντιαμερικανισμός έχει γίνει συστατικό της ευρωπαϊκής ταυτότητας, είτε θα ακολουθήσουν οι ευρωπαίοι ηγέτες πολιτική συνεργασίας με την Ουάσιγκτον. Συνεργασία που θα τους φέρει σε ευθεία αντίθεση με σειρά κινημάτων στο ίδιο το εσωτερικό των κρατών τους. Αυτό, μάλλον, δεν θα είναι και τόσο ευχάριστο για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η εκστρατεία των Δημοκρατικών κατόρθωσε να γίνει ελκυστική στην επιθυμία των ανθρώπων για αλλαγή και ενέπνευσε εκατομμύρια ανθρώπους, που είχαν αισθανθεί προηγουμένως αποκλεισμένοι από την πολιτική διαδικασία. Όπως υποστηρίζουν κάποιοι, είναι σχεδόν βέβαιο πως ο Μπάιντεν, ο οποίος θα βρεθεί αντιμέτωπος με τις τεράστιες προκλήσεις της οικονομικής, οικολογικής, κλιματικής και ενεργειακής κρίσης, δεν θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί έστω σε όσες προσδοκίες δημιούργησε προεκλογικά. Εντούτοις, η προεδρία του προσφέρει την ευκαιρία για μια νέα εποχή στις διατλαντικές σχέσεις, την επανασύνδεση των ΗΠΑ με τη διεθνή διαδικασία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και τον σεβασμό στη διεθνή νομιμότητα.
Σήμερα, όλο και περισσότεροι αναλυτές, ανάμεσα στους οποίους και Αμερικανοί, αντιλαμβάνονται ότι ο κόσμος μετασχηματίζεται σε έναν άλλον, πολυπολικό. Πολλοί προσβλέπουν σε μια επανενοποίηση της Δύσης, διότι –όπως υποστηρίζουν- διαθέτει κοινές αρχές και αξίες που είναι «ισχυρότερες εκείνες των διαφορών ανάμεσα σε ΕΕ και ΗΠΑ». Ο ίδιος ο Μπάιντεν ευελπιστεί στη στήριξη της εξωτερικής πολιτικής του από τις δυτικές δημοκρατίες, ιδιαίτερα την ΕΕ αλλά και την Ιαπωνία, καθώς και την Ινδία. Σε αυτά τα πλαίσια διατυπώνονται ευχές ότι ο Μπάιντεν θα συμβάλλει στον μετασχηματισμό της αμερικανικής ηγεμονίας, σε ηγεμονία του πολυπολισμού. Δηλαδή, να αναλάβουν οι ΗΠΑ τον ρόλο του φορέα και κινητήρα της μετεξέλιξης του κόσμου σε πολυπολικό, με τρόπο σταθερό και αποτελεσματικό, ώστε να αποτραπούν μελλοντικές βίαιες συγκρούσεις.
Σύμφωνα με τους υποστηρικτές αυτής της άποψης, αυτός είναι και ο μόνος δρόμος διασφάλισης των ΗΠΑ, ότι δηλαδή θα είναι ο φορέας των νέων κανόνων της παγκοσμιοποίησης και ότι το «παγκόσμιο παιχνίδι» θα γίνει με τρόπο που θα διασφαλίζεται ο ειδικός ρόλος τους ως εγγυητή και προωθητή αυτών των νέων κανόνων. Για να πούμε την αλήθεια, αυτή η μεταλλαγή, μάλλον, δύσκολη φαίνεται. Πότε άραγε, αυτός που τα είχε όλα, έδωσε μερικά, για να κρατήσει τα περισσότερα; Ποτέ! Δεν είναι τυχαίο που η παροιμία «αυτός που θέλει τα πολλά, χάνει και τα λίγα» δεν μπορεί να μεταφραστεί εύκολα στα… αγγλικά!
