Η 2α Ιουνίου του 1821, καταγράφεται ως μια κομβική στιγμή στον αγώνα για την ελευθερία του Καρπενησίου. Σύμφωνα με το σπάνιο και πολύτιμο «Χρονικόν της Μάχης του Καρπενησίου» του αυτόπτη μάρτυρα Γεωργίου Αναγνώστη Ιατρείδη, η μέρα εκείνη σηματοδοτεί την πρώτη ένοπλη αντίδραση των Καρπενησιωτών και των συμμάχων τους εναντίον της οθωμανικής φρουράς υπό τον Χασάν Τομορίτζα. Παρά την τελική αποτυχία της πολιορκίας και τη φυγή των περισσοτέρων επαναστατών, η ημερομηνία αυτή σηματοδοτεί την έναρξη της μακράς πορείας προς την απελευθέρωση της πόλης. Επτά χρόνια αργότερα, στις 23 Νοεμβρίου 1828, το “Ωραίο Καρπενήσι” του Ρήγα ενσωματώνεται στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος.
Το ιστορικό αυτό γεγονός αποτυπώνεται σε ανάρτηση του ιστοριοδίφη Γιάννη Δημητρίου, ο οποίος παραθέτει τόσο το αυθεντικό κείμενο του Ιατρείδη όσο και τη μετάφρασή του στη νέα ελληνική, προσφέροντας πολύτιμες λεπτομέρειες για τη σημασία της 2ας Ιουνίου στην τοπική ιστορική μνήμη.
Τα ιστορικά γεγονότα
Γράφει ο Γ. Δημητρίου:
“2α Ιουνίου, θα μπορούσε να είναι η επίσημη ημέρα εορτασμού της πόλης του Καρπενησίου. Η ημέρα μηδέν της αντίστροφης μέτρησης κατά την Επανάσταση του 1821, που οδηγεί μετά από εφτά χρόνια, στις 23.11.1828, το “Ωραίο Καρπενήσι” του Ρήγα, να απελευθερωθεί οριστικά πλέον και να ενσωματωθεί στο νεοσύστατο ελεύθερο νεοελληνικό κρατίδιο.
Σαν σήμερα, ίσως κάπως έτσι να ήταν η μέρα -ποιος να ξέρει- πριν 204 χρόνια, Πέμπτη στις 2 του Ιουνίου, επαναστάτησε το Καρπενήσι κατά τον Αγώνα του ’21. Μοναδικός από τους αυτόπτες μάρτυρες που μας τα διηγείται: ο Γεώργιος Αναγνώστης Ιατρείδης (sic) στο «Χρονικόν της Μάχης του Καρπενησίου»:
«Κατά τό ᾳωκά ἔτος σωτήριον, τῇ β Ἰουνίου ἐν ἡμέρα Πέμπτῃ ἐπολιορκήθησαν καί οἰ ἐν Καρπενησίῳ Ἀγαρηνοὶ ὀμοῦ καὶ ὀ ἐκ Τομορίου τής Ἀλβανίας Χασάν Τομορίτζας ἐπιλεγόμενος μετά πεντὴκοντα ἐαυτοῦ στρατιωτῶν, φύλαξ ἤ μάλλον εἰπεῖν φθορεὺς τῆς ἐπαρχίας ταῦτης τυχὼν, ὑπό τῶν ἐγχωρίων ἡμετέρων στρατηγῶν, τουτέστιν τοῦ καπετὰν Γιαννάκη Γιολντάση, τοῦ τε Ἀραπογιάννη Συκᾶ καὶ τοῦ Γιάννη Μπράσκα καὶ κοινῶς ὑπὸ πάντων τῶν ἐπαρχιωτῶν Χριστιανῶν καὶ πολλῶν ἄλλων πλησιοχώρων οἴον Κραββαριτῶν, Βαλτινῶν καὶ ἐτέρων ἐπὶ βοηθείᾳ δῆθεν συνελθόντων…[………..]…Πολέμου δέ συγκροτηθέντος καὶ ἡμερῶν ὀκτὼ πρὸς δέκα παρελθουσῶν, μηδενὸς δέ γενναὶου ἔργου μέχρι τὸτε κατορθωθὲντος, διὰ το ἀσὺμφωνον καὶ εἰς τα μικροπρεπῆ λὰφυρα ἐπιρρεπὲς τῶν ἡμετέρων, οἰ ἐξ Ἄγαρ καὶτοι ἀπόκλειστοι καὶ ἐνδεεῖς ὅντες πολλῶν πρὸς τήν χρείαν ἐπιτηδείων, ἀλλά οὐκ ἐνέδωκαν, ἀνδρείως δέ ἀντιμαχὸμενοι ἐκαρτέρουν ἔως νέας δυνάμεως ἐλθούσης ὑπό πεντακοσίων ὀμοφύλλων, θάρρους καὶ τὸλμης πλησθέντες καὶ μηκέτι ἀνασχόμενοι ἔγκλειστοι εἶναι καὶ συμπολιορκούμενοι, ἐξῆλθον αυτίκα καὶ αὐτοὶ, οἰ ἠμέτεροι μόνῃ τῇ θεωρίᾳ τοῦτων καταπλαγέντες καὶ κατάφοβοι γεγονότες, ἐγκαταλείποντες οὖς ῷκουν πύργους καὶ πᾶσαν τὴν κωμόπολιν κενῆν ὄπλων καὶ στρατοῦ ἀτίμως καὶ ἀνάνδρως εἱς φυγήν ἐτράπησαν μηδενὸς τὸ παράπαν αὐτοὺς διώκοντος. [……] μὸνον ὁ Γιολντάσης Γιαννάκης, ὅ τε Ἀθανάσιος Χατζόπουλος καὶ Κωνσταντῖνος Τζάτζου, ὁ Κωνσταντῖνος Ἰατρείδης ἐκ τῶν κωμοπολιτῶν καὶ ὁ Δημήτριος ὁ ἐκ τού Προυσοῦ Παπᾶ Γεῶργη υἱός τολμήσαντες ἀπεκλείσθησαν, ὁ μέν ἐν τῷ τοῦ Δημητρᾶκη παλαιῷ πύργῳ, οἰ δὲ ἐν τοῖς ἰδίοις αὐτῶν οἴκοις….»
Δηλαδή:
«Κατά το 1821 σωτήριο έτος, τη 2α Ιουνίου ημέρα Πέμπτη, πολιορκήθηκαν οι Αγαρηνοί (οι Μουσουλμάνοι) του Καρπενησίου, μαζί και Χασάν ο λεγόμενος Τομορίτζας λόγω της καταγωγής του απ΄το Τομόρι της Αλβανίας, με τους 50 άντρες τους, ο οποίος ετύγχανε εκείνη την εποχή φύλακας της πόλης αν και περισσότερο χαλαστής της θα λέγαμε. Πολιορκητές ήταν ντόπιοι δικοί μας στρατηγοί, ο Γιαννάκης Γιολντάσης, ο Αραπογιάννης Συκάς και ο Γιάννης Μπράσκας και όλοι ανεξαιρέτως οι Χριστιανοί της επαρχίας (του καζά μας δηλαδή) αλλά και άλλοι από διπλανές επαρχίες όπως απ΄τα Κράββαρα (ορεινή Ναυπακτία) και από τον Βάλτο (Ακαρνανία) και άλλων πολλών που ήρθαν για βοήθεια».
Δήθεν για βοήθεια, ειρωνεύεται ο Ιατρείδης και εντός παρένθεσης που αφαίρεσα, επεξηγεί με χολή αλλά με ακρίβεια το γιατί. Και συνεχίζει:
«έχοντας προετοιμαστεί για πόλεμο, αλλά χωρίς να πράξουν τίποτα το γενναίο για 8-10 μέρες, είτε λόγω ασυμφωνιών μεταξύ τους είτε λόγω της φυσικής ροπής προς την μικροπρέπεια του πλιάτσικου. Τις όποιες επιθέσεις οι Μουσουλμάνοι της πόλης της απέκρουαν με γενναιότητα, παρότι τους έλειπαν τα απαραίτητα, και πάνω που παρήλθαν οι άκαρπες αυτές 8-10 μέρες, εμφανίστηκε δύναμη Τουρκαλβανών αποτελούμενη από 500 στρατιώτες και οι πολιορκημένοι γέμισαν θάρρος και τόλμη και μη αντέχοντας άλλο να είναι κλεισμένοι και να προστεθούν στη πολιορκία και οι νεοαφιχθέντες, έκαναν αμέσως έξοδο και οι δικοί μας ξαφνιάστηκαν και μόνο που τους είδαν μπροστά τους και γεμάτοι φόβο εγκατέλειψαν τους πύργους στους οποίους είχαν εγκατασταθεί και άφησαν όλη τη πόλη άδεια από όπλα και άντρες».
Και πάλι ειρωνεύεται για το πως εξαφανίστηκαν οι πλιατσικολόγοι τυχοδιώκτες βοηθοί τους και συνεχίζει για να εξάρει τους λιγοστούς γενναίους που έμειναν πίσω:
«Μόνο ο Γιολδάσης ο Γιαννάκης, ο Αθανάσιος Χατζόπουλος, ο Κωνσταντίνος Τζάτζου και ο Κωνσταντίνος Ιατρείδης από Καρπενησιώτες και ο Δημήτριος του Παπα-Γεώργη από τον Προυσό, τόλμησαν και έμειναν πίσω, και οχυρώθηκαν οι μεν Καρπενησιώτες στα σπίτια τους, ο δε Προυσιώτης στον παληό (ήδη εγκαταλελειμμένο;) Πύργο του Δημητράκη…»
Έτσι έγινε και οι πολιορκητές έγιναν πολιορκημένοι για κάμποσες μέρες ακόμα μέχρι τις 20 του Ιουνίου. Που θα κάνουμε λίγες μέρες υπομονή να δούμε τι έγινε”.
