Ό άγιος μεγαλομάρτυρας Δημήτριος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη περί το 280-284 μ.Χ. και έζησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορα Διοκλητιανού και του τετράρχη Γαλερίου Μαξιμιανού (284-305 μ.Χ), εποχή κατά την οποία έγινε φοβερός διωγμός κατά των χριστιανών. Ο Δημήτριος ήταν γόνος αριστοκρατικής και ευσεβούς οικογένειας στη Θεσσαλονίκη. Σύντομα ανελίχθηκε στις βαθμίδες του ρωμαϊκού στρατού με αποτέλεσμα σε ηλικία 22 ετών να φέρει το βαθμό του χιλιάρχου. Ανεδείχθη δούκας της πόλης και στρατηγός όλης της Θεσσαλίας. Ως αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού κάτω από τη διοίκηση του Τετράρχη (και έπειτα αυτοκράτορα) Γαλερίου Μαξιμιανού, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Διοκλητιανός, έγινε χριστιανός. Μάλιστα είχε ιδρύσει κύκλο νέων προς μελέτη της Αγίας Γραφής.
Ο Δημήτριος αγνόησε το διάταγμα του αυτοκράτορα Διοκλητιανού «περί αρνήσεως του χριστιανισμού» και συνέχισε να κηρύσσει τον ευαγγελικό λόγο, οδηγώντας στην πίστη πολλούς ειδωλολάτρες. Όταν ο Μαξιμιανός έμαθε για την χριστιανική δράση του Δημητρίου διέταξε να συλληφθεί στη Χαλκευτική Στοά, όπου δίδασκε, και να οδηγηθεί μπροστά του. Ο Δημήτριος δεν δίστασε να ομολογήσει τη χριστιανική του πίστη, παρ’ όλο που γνώριζε τα φρικτά βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονταν οι χριστιανοί. Εκείνο τον καιρό διεξάγονταν αθλητικοί αγώνες στη Θεσσαλονίκη προς τιμήν του Ρωμαίου επάρχου της Θεσσαλονίκης Γαλερίου Μαξιμιανού. Ένας από τους συμμετέχοντες, άνθρωπος του Μαξιμιανού, που ονομάζονταν Λυαίος, κόμπαζε πως ήταν ανίκητος και παράλληλα χλεύαζε τους χριστιανούς καλώντας τους να αναμετρηθούν μαζί του.
Σύμφωνα με την παράδοση, ένας νεαρός στρατιώτης και κρυφός μαθητής του Δημητρίου, που ονομάζονταν Νέστωρας, επισκέφθηκε τον Δημήτριο στη φυλακή και του ζήτησε να προσευχηθεί για να τον βοηθήσει ο Κύριος μας να αντιμετωπίσει τον Λυαίο. Ο άγιος προσευχήθηκε και του είπε: «Ύπαγε και τον Λυαίο θα νικήσεις και υπέρ Χριστού θα μαρτυρήσεις». Η προφητικὴ αυτή φράση του Αγίου επαληθεύτηκε γρήγορα και απόλυτα! Ο Νέστωρας παρουσιάστηκε στο στάδιο και ζήτησε να αναμετρηθεί με τον φοβερό Λυαίο. Μάταια προσπάθησαν να τον μεταπείσουν. Όταν ο τετράρχης είδε πως δεν άκουγε τίποτε και κανέναν, τον άφησε να αντιμετωπίσει τον γιγαντόσωμο Λυαίο. Ρίχνει το φτωχικὸ μανδύα του ο Νέστωρ και φωνάζει προς τον ουρανό: «Ο Θεὸς Δημητρίου, βοήθει μοι!»
Όρμησε τότε με θάρρος πάνω στο γίγαντα. Για λίγο, οι αναπνοές των θεατών σταμάτησαν. Κι ύστερα είδαν όλοι τον ανίκητο ως τώρα Λυαίο, να κείτεται νεκρός μέσα στο στάδιο. Οι ειδωλολάτρες κυριολεκτικά εφρύαξαν. Και πιο πολὺ απ’ όλους, ο Μαξιμιανός, που θεώρησε υπεύθυνο τον Δημήτριο και διέταξε να θανατωθούν και οι δύο αμέσως. Ο Νέστωρας αποκεφαλίστηκε έξω από τη λεγόμενη Χρυσή Πύλη. Είναι και αυτός Άγιος της Εκκλησίας μας και η μνήμη του τιμάται την 27η Οκτωβρίου, δηλαδή την επομένη της εορτής του Αγίου Δημητρίου. Ο Δημήτριος, που βρίσκονταν ακόμα στο λουτρό φυλακισμένος, μόλις είδε τους στρατιώτες να έρχονται σήκωσε το δεξί του χέρι και οι στρατιώτες τον λόγχευσαν στην πλευρά, και ύστερα σε όλο του το σώμα. Έτσι τελειώθηκε ο άγιος Δημήτριος δεχόμενος το μαρτυρικό στεφάνι.
Εν τω μεταξύ, ο τάφος του Αγίου Δημητρίου μετεβλήθη σε βαθύ φρέαρ που ανέβλυζε μύρο, εξ ου και η προσωνυμία του Μυροβλήτου. Η πόλη της Θεσσαλονίκης απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό ανήμερα της εορτής του, την 26η Οκτωβρίου 1912, και για τον λόγο αυτό η εορτή του είναι τόσο θρησκευτική, όσο και Εθνική. Ο Δημήτριος αποτελεί έναν από τους Μεγαλομάρτυρες της Χριστιανοσύνης και είναι πολιούχος της Θεσσαλονίκης, όπου βρίσκεται ο ομώνυμος Ναός πάνω από τον τάφο του.
Ο Άγιος εορτάζει στις 26 Οκτωβρίου. Και όπως αναφέρει ο καθηγητής Π. Πάσχος: «Σε κάθε χωριὸ και κάθε πολιτεία, όπου υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στο μεγαλομάρτυρα Δημήτριο, γίνονται τελετὲς και πανηγύρια, με πολλοὺς ευσεβείς πιστούς, που έρχονται να τιμήσουν τον Άγιο. Μα στην έμορφη πόλη του αγίου Δημητρίου, πανηγυρίζεται η μνήμη του με την πιο επιβλητικὴ μεγαλοπρέπεια, γιατί είναι η πατρίδα όπου γεννήθηκε κι όπου μαρτύρησε, κι όπου άπειρα θαύματα έκαμε, και την έσωσε τόσες φορὲς απὸ φανεροὺς κινδύνους. Μαζεύονται λοιπὸν σήμερα στη Θεσσαλονίκη, απὸ τα πέρατα της Ορθοδοξίας ευλαβείς προσκυνηταί, να τιμήσουν τη μνήμη του και ν’ αγιαστούν απὸ τα μύρα του αγίου τάφου του τα ιαματικά. (…) Οι άγιοι ανήκουν σ’ όλη την Εκκλησία, και κάθε πιστὸς που ζητάει τη βοήθεια και μεσιτεία του προς τον Θεό, για κάθε δύσκολη περίσταση, προστρέχει και παρακαλεί με παρρησία τους αγίους, χωρὶς να σκέφτεται πού αγίασαν ή πού μαρτύρησαν. Η αναστροφὴ των χριστιανών με τον κόσμο των αγίων, είναι η μεγαλύτερη παρηγοριὰ και ενίσχυση, που δίνει στα παιδιά της η Ορθοδοξία. Μ’ αυτὸ τον τρόπο λατρεύεται ο Θεός, τιμώνται οι Άγιοι Του και προάγονται πνευματικὰ τα τέκνα της Εκκλησίας»’.
