Λαμπάκια φώτισαν την πόλη μας και η περίοδος των Χριστουγέννων έχει ήδη αρχίσει. Οι άνθρωποι φαίνεται να βάζουν τα γιορτινά τους, να στολίζουν και να στολίζονται. Άλλοι αδιαφορούν για τα Χριστούγεννα και άλλοι νιώθουν μια ανεξήγητη μελαγχολία! Αυτήν τη μελαγχολία που με έναν τρόπο, δεν τους επιτρέπεται να βιώσουν, αφού όλα γύρω τους είναι τόσα φωτισμένα και τόσο λαμπερά.
Αλλά, στ’ αλήθεια, είναι όλα τόσο λαμπερά;
Σε καμία περίπτωση δεν είμαστε εδώ για να «δαιμονοποιήσουμε» τα Χριστούγεννα και τη χαρά που, συνήθως, τα συνοδεύουν. Είμαστε εδώ, για να δώσουμε χώρο σε μια άλλη πλευρά, την πιο μελαγχολική, που λίγο πολύ, όλοι μας έχουμε νιώσει, έστω και μία φορά στην ζωή μας!
Τι είναι, λοιπόν, η μελαγχολία των Χριστουγέννων;
Η Μελαγχολία των Χριστουγέννων στη βιβλιογραφία συναντάται και ως «Κατάθλιψη των Χριστουγέννων» (Christmas Blues), χωρίς να αποτελεί κλινική διάγνωση σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ταξινόμησης των Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5). Υπάρχουν, όμως, επιστημονικές ενδείξεις και μελέτες που αναφέρουν αύξηση της κατάθλιψης, του άγχους καθώς και της έντονης μελαγχολίας στην εποχή των Χριστουγέννων.
Είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που έχει χαρακτηριστεί και ως εποχιακή κατάθλιψη και σχετίζεται με: το φύλο, την ηλικία, το μορφωτικό και κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, τον τύπο προσωπικότητας και κυρίως την προσωπική νοηματοδότηση, δηλαδή το ατομικό-προσωπικό νόημα που προσδίδει κάποιος στη συγκεκριμένη γιορτή. Συχνά, συνδέεται και με τις προσδοκίες που προσδίδει η κοινωνία, αλλά και το κάθε άτομο ξεχωριστά, καθώς επίσης και με την αδυναμία του να τις πραγματώσει! Πιο απλά, είναι αυτό που λέμε «τι θα ήθελα να κάνω, αλλά δε μπορώ», «με ποιους ανθρώπους θα ήθελα να είμαι, αλλά δεν είμαι»!
Οι σκέψεις μας συνδέονται με τα συναισθήματά μας, άρα οι προσδοκίες, οι πεποιθήσεις μας και οι «κοινωνικοί κανόνες» επηρεάζουν άμεσα τα συναισθήματά μας, καθώς και τη συμπεριφορά μας!
Αρχικά, είναι ωφέλιμο να αναφέρουμε ότι τα Χριστούγεννα ξεκίνησαν ως ένας εορτασμός της γέννησης του θρησκευτικού προσώπου Ιησού Χριστού, ο οποίος κήρυττε ένα δόγμα αγάπης και αντι-υλισμού. Στην πορεία όμως, απέκτησαν μια καταναλωτική, οικονομική και καπιταλιστική θέση. Τα Χριστούγεννα, επιπλέον, περιλαμβάνουν τη διατήρηση ηθών και εθίμων, καθώς και τη διατήρηση των οικογενειακών και κοινωνικών δεσμών.
Είναι όμως, η ευτυχία κατά τη διάρκεια των διακοπών κατά κύριο λόγο συνάρτηση των θρησκευτικών και οικογενειακών εμπειριών που είναι ιστορικά κεντρικές για τη γιορτή; Ή μήπως τα υλιστικά μέσα είναι η σύγχρονη πορεία προς τη χριστουγεννιάτικη χαρά; Πάμε να δούμε, λοιπόν, γιατί συνοδεύονται τα Χριστούγεννα με αυτή τη μελαγχολία; Είναι ώρα να συμφωνήσουμε, ότι πολλοί άνθρωποι δεν έχουν καν τα βασικά αγαθά που πολλοί θεωρούμε δεδομένα. Ένα ζεστό σπίτι, ένα ζεστό φαγητό, μια ζεστή αγκαλιά. Η υγεία μας, επίσης, δεν αποτελεί δεδομένο στη ζωή μας. Συχνά πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν κάποιο σοβαρό ζήτημα υγείας, ή περνούν αυτές τις μέρες σε νοσοκομεία και κλινικές. Το πένθος, επιπλέον, αποτελεί σοβαρό λόγο κατάθλιψης, αν αναλογιστείς πόσο δυσβάσταχτο είναι να βιώνεις την απώλεια και την απουσία ενός σημαντικού προσώπου. Επιπροσθέτως, μην ξεχνάμε τα τελευταία στατιστικά από τον ΟΗΕ, σύμφωνα με τον οποίο πραγματοποιείται 1 γυναικοκτονία κάθε 10 λεπτά, καθώς επίσης το σπίτι αποτελεί πλέον το πιο επικίνδυνο μέρος για μια γυναίκα, αφού το 60% των γυναικών δολοφονήθηκαν σ’ αυτό, από τον σύντροφό τους ή άλλα μέλη της οικογένειας το 2023. 1 στα 3 παιδιά αναφέρει έστω και μία φορά κάποιου είδους σεξουαλική κακοποίηση στη ζωή του. Ενώ η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας είναι δραματική. Η ΕΛΣΤΑΤ, επιπλέον, αναφέρει με βάση τα στοιχεία της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών 2023, ότι ο πληθυσμός που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού ανέρχεται στο 26,1% του πληθυσμού της χώρας (2.658.400 άτομα).
Αφού αναστοχαστούμε και ίσως συνειδητοποιήσουμε ότι βρισκόμαστε σε κάποια προνομιακή θέση πρακτικής και συναισθηματικής ασφάλειας, θα συνεχίσουμε με κάποιους επιμέρους λόγους που συμβάλλουν στο να νιώθει κάποιος έντονη μελαγχολία. Ο καταναγκασμός των προσδοκιών
Τις ημέρες αυτές επικρατεί ένας καταναγκασμός, ότι πρέπει όλοι να εκπληρώσουμε αυτές τις προσδοκίες που προβάλλονται γύρω μας για τις γιορτές. Θεωρούμε ότι οι γιορτές πρέπει να είναι γεμάτες δώρα, τέλειες σχέσεις, αφθονία και μαγεία. Τραπέζια από συγγενείς, μια επιβεβλημένη χαρούμενη διάθεση, δώρα σε μικρούς και μεγάλους, διακοπές και έξτρα δραστηριότητες. Γιατί; Πρέπει να περάσουμε καλά, οφείλουμε να είμαστε χαρούμενοι αλλά και γιατί χρειαζόμαστε ένα διάλλειμα από μια καθημερινότητα, η οποία δεν είναι γεμάτη από χρυσόσκονες.
Αυτές οι προσδοκίες που μας φοριούνται σαν ένα κόκκινο χριστουγεννιάτικο σκουφάκι, το οποίο μας στενεύει αλλά μας δίνει ταυτόχρονα και λίγο χρώμα στη ζωή μας, ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα; Πώς ένα μέσο νοικοκυριό θα αντέξει όλο αυτό το οικονομικό βάρος για τα τραπέζια και τα δώρα, όταν ο μισθός δεν φτάνει πλέον ούτε για το ενοίκιο; Αλλά τι να κάνει κι αυτός ο άνθρωπος που έχει ανάγκη να συνδεθεί με τους ανθρώπους του, να πάρει και να δώσει χαρά; Αυτή η σύγκρουση είναι που μας δημιουργεί αισθήματα ανεπάρκειας.
Συχνά τα οικογενειακά τραπέζια, αποτελούν πυρήνα στις γιορτές μας. Μπορεί να αποτελούν συγκεντρώσεις χαράς, διατήρηση δεσμών και αγάπης, αλλά σε άλλες περιπτώσεις να αποτελούν στιγμές σύγκρουσης, ανταγωνισμού, επικριτικότητας και δυσάρεστων συναισθημάτων. Πολλές φορές βρισκόμαστε κάπου από υποχρέωση και όχι από πραγματική επιθυμία, πράγμα που αυξάνει το αίσθημα την μοναξιάς. Η μοναξιά αποτελεί επίσης, θεμέλιο παράγοντα. Μπορεί να αφορά το να είσαι μόνος στην ζωή, χωρίς να έχεις αναπτύξει ισχυρούς κοινωνικούς και οικογενειακούς δεσμούς. Μπορεί να είσαι λόγω εργασίας μακριά από τους αγαπημένους ανθρώπους κι αυτό να σε κάνει να αισθάνεσαι πραγματικά μόνο.
Τι μπορούμε να κάνουμε όμως, για να αισθανθούμε καλύτερα με τη μελαγχολία μας; Αρχικά να δώσουμε χώρο και να επιτρέψουμε στον εαυτό μας, να νιώσει οποιοδήποτε συναίσθημα βιώνει. Είναι σημαντική η απενεχοποιήση των αρνητικών συναισθημάτων. Το να καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας, έχει ως αποτέλεσμα το διπλό ξέσπασμα, σε δεύτερο χρόνο. Είναι σημαντικό να «μας ακούμε»! Το να αποδεχθούμε την θλίψη ή το άγχος, μας κάνουν πιο ικανούς να τα αντιμετωπίσουμε και να προχωρήσουμε. Επιπλέον, είναι σημαντικό να μειώσουμε αυτή την επικριτική φωνή μέσα μας. Είμαστε επαρκείς και κάνουμε αυτό που μπορούμε και αντέχουμε να κάνουμε, με βάση τα δεδομένα που έχουμε τώρα στη ζωή μας! Θέτουμε προτεραιότητες βάσει των αναγκών μας!
Η φροντίδα του εαυτού και των γύρω μας με βάση την ουσιαστική σύνδεση και όχι τόσο την υλική, αποτελούν πυλώνα υγιούς ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης. Επικεντρώσου στο παρόν, ζήσε την στιγμή που βιώνεις με αυτά που έχεις στη ζωή σου, είναι πολύτιμα και τα αξίζεις! Μια μικρή πράξη αγάπης, γενναιοδωρίας, μια εθελοντική πράξη, ένα χαμόγελο σε έναν περαστικό μπορεί να σου φτιάξει τη διάθεση. Το μοίρασμα ενισχύει τις ορμόνες της χαράς και της ευχαρίστησης.
Η εστίαση στον υλισμό, αν και ίσως ευεργετική για την οικονομία, αποσπά την προσοχή των ανθρώπων από το «αληθινό νόημα». Έτσι, επικεντρώσου στην αληθινή επαφή με τους ανθρώπους και μη δίνεις σημασία τόσο σε υλιστικές αξίες. Αυτό σε απομακρύνει από τον στόχο του να κρατάς επαφή με τα σημαντικά της ζωής!
Υπάρχουν τόσοι κι άλλοι τόσοι λόγοι που μπορεί να νιώσεις θλίψη αυτές τις μέρες. Είναι σημαντικό να ξέρεις ότι δεν είσαι ο μόνος! Κάνε αυτή την αγκαλιά στον εαυτό σου, είτε χαίρεσαι σε αυτές τις γιορτές, είτε όχι! Ζήτα την αγκαλιά από τους αγαπημένους σου ανθρώπους και μη ξεχνάς… Είναι ωραία η χρυσόσκονη στη ζωή μας, αρκεί να έχει τη δόση που της αναλογεί, χωρίς να έχει την πρόθεση να καλύψει τις σκοτεινές μας πλευρές! Χρόνια πολλά, χρόνια αληθινά εύχομαι σε όλους!
Λιάνγκου Αναστασία
Κοινωνική Λειτουργός, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
