Αυτό που συνέβη φέτος με τις ντομάτες ήταν τουλάχιστον αξιοπερίεργο. Η αναφορά βέβαια στις ντόπιες ντομάτες οι οποίες αν και ο καιρός δεν βοήθησε έχουν την τιμητική τους! Εντούτοις, η γεύση τους κάθε άλλο παρά ντομάτα θυμίζει.
Είτε είχαν την περιποίηση με την κοπριά που έπρεπε, είτε ήταν παρατημένες, ένα είναι το χαρακτηριστικό τους γνώρισμα: Δεν έχουν γεύση. Η αιτία είναι βέβαια πασίγνωστη. Οι παλιοί σπόροι και τα παραδοσιακά φυτώρια δεν υπάρχουν πια. Ότι βρίσκουμε στη λαϊκή την άνοιξη είναι γενετικά μεταλλαγμένο, είτε για να αντέχει στο κρύο, είτε στα έντομα και πάει λέγοντας. Τι είναι όμως αυτή η μετάλλαξη που έχει στερήσει τη γεύση από τα φρούτα;
Αναφορά στο ζήτημα έχει γίνει και παλιότερα όμως όσο περνάει ο καιρός, δυστυχώς τα πράγματα χειροτερεύουν και κατά συνέπεια ποτέ δεν χάνει την επικαιρότητά του. Η μετάλλαξη λοιπόν είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο που αποτελεί και τον ακρογωνιαίο λίθο για την εξέλιξη των ειδών. Μια -πιθανότατα τυχαία – μετάλλαξη έκανε τον πίθηκο άνθρωπο!
Όπως είναι γνωστό, όλες οι πληροφορίες για το τι ιδιότητες θα έχει ένα νεογέννητο ζώο ή φυτό, περιέχονται στον πυρήνα του αρχικού κυττάρου που μεγαλώνει στη μήτρα. Οι πληροφορίες αυτές βρίσκονται σε ένα μπερδεμένο “κουβάρι”, στο κέντρο του πυρήνα και φαίνεται βέβαια μόνο με το μικροσκόπιο. Το “κουβάρι” αυτό αποτελείται από μια περίεργη “κλωστή” το πασίγνωστο DNA. Κάθε φορά που ένα κύτταρο πολλαπλασιάζεται, το κουβάρι ξετυλίγεται και κόβεται σε μικρές “κλωστίτσες”. Αυτές οι κλωστίτσες είναι τα χρωμοσώματα και αν τις κοιτάξει κανείς προσεκτικά θα δει ότι ανά δύο ενώνονται περίπου στο κέντρο τους και μοιάζουν με το γράμμα Χ.
Κάθε χρωμόσωμα είναι φτιαγμένο από μικρά τουβλάκια, που “κουμπώνουν” μεταξύ τους όπως τα παζλ, μόνο που αυτό το παζλ έχει μια μόνο σειρά, έτσι ώστε να σχηματίζεται το “νήμα”. Ανά ομάδες από διαφορετικούς αριθμούς, το παζλ, σχηματίζει μια ολόκληρη “εικόνα” και στο σημείο εκείνο ξεκινάει η επόμενη. Κάθε μια από αυτές τις εικόνες ονομάζεται γονίδιο. Το περίεργο είναι ότι τα τουβλάκια είναι μόνο τέσσερα! Ας πούμε ότι τα τουβλάκια έχουν χρώμα: Πράσινο, Κόκκινο, Μπλε και Ροζ. Είναι ο συνδυασμός τους που δημιουργεί διαφορετικές εικόνες. Μια τέτοια ζωγραφιά θα ήταν “ΠΠΚΚΜΡ”, μια άλλη θα ήταν “ΠΜΚΚΜΡ” και πάει λέγοντας. Καταλαβαίνετε πόσα δισεκατομμύρια συνδυασμοί μπορούν να γίνουν, αφού οι ζωγραφιές αυτές δεν έχουν και καθορισμένο αριθμό χρωμάτων…
Κάθε μια από αυτές τις “εικόνες” λοιπόν, είναι υπεύθυνη για ένα χαρακτηριστικό του ανθρώπου, όπως το χρώμα των ματιών του, αν θα είναι επιρρεπής σε καρδιοπάθειες, αν θα είναι ψηλός ή κοντός.
Ας δούμε ένα παράδειγμα: Μια λευκή πεταλούδα, είναι λευκή γιατί μέσα στο 645ο γονίδιο του 12ου χρωμοσώματός της έχει την εξής σειρά: “ΠΚΠΡ”. Το κακό μ’ αυτή την πεταλούδα είναι ότι δεν ζει και πολύ γιατί επειδή είναι άσπρη και στο δάσος τη βλέπουν εύκολα τα πουλιά και την τρώνε! Ας υποθέσουμε ότι μία από αυτές γεννάει. Τα μικρά της θα είναι όλα άσπρα εκτός από ένα. Κι αυτό γιατί τη στιγμή της δημιουργίας του μικρού αυτού αυγού, κάτι συνέβη σε εκείνο το γονίδιο και η σειρά έγινε “ΠΠΠΡ”! Αποτέλεσμα; Η μικρή πεταλουδίτσα γεννήθηκε πρασινωπή! Θα μεγαλώσει, θα γεννήσει χιλιάδες αυγά και θα πεθάνει από γεράματα καθότι τα πουλιά δεν θα τη βλέπουν να τη φάνε. Τα δικά της αυγά όμως θα έχουν τον “λανθασμένο” κώδικα και τα παιδιά της θα είναι όλα πρασινωπά. Αυτό που συνέβη ήταν μια “φυσική”, τυχαία μετάλλαξη!.. Από τα πανάρχαια χρόνια οι άνθρωποι ευνοούν τις μεταλλάξεις που τους συμφέρουν και διασταυρώνουν διάφορα είδη φυτών και ζώων για να πετύχουν καλύτερη παραγωγή. Τώρα που η επιστήμη τους έδωσε την δυνατότητα να επεμβαίνουν κατ’ ευθείαν στον γενετικό κώδικα καταλαβαίνετε τι έχει να γίνει…
Ας δούμε λοιπόν πρώτα τα θετικά:
1. Μπορούμε να βρούμε τι σειρά έχουν τα “τουβλάκια” στο γονιδίωμα του ψαριού “γλώσσα” που αντέχει στον πάγο, και να πάμε στη ντομάτα, να τα βάλουμε στην ίδια σειρά κι έτσι η ντομάτα να αντέχει κι αυτή στον πάγο. Η ανάπτυξη ποικιλίας καλαμποκιού που αντιστέκεται στο σκουλήκι το οποίο καταστρέφει το 7% της ετήσιας σοδειάς στην Ευρώπη αποτελεί μια πολύ πρόσφατη εξέλιξη. Πώς; Ενσωματώνοντας στο φυτό ένα γονίδιο που υπάρχει στο βακτήριο Bacillus Thuringiensis το οποίο στην ουσία δίνει εντολές στο φυτό για το πως θα κατασκευάσει μια ουσία τοξική για πολλά επιβλαβή έντομα. Έτσι το καλαμπόκι δεν θέλει πια ψέκασμα.
2. Στον τομέα της ζωικής παραγωγής ο στόχος της βιοτεχνολογίας είναι ένας: η ευκολία παραγωγής. Παράδειγμα το ανθρώπινο γονίδιο για την alpha-1 antitrypsin, ουσία που απαιτείται για την ίαση του εμφυσήματος στους πνεύμονες έχει ενσωματωθεί στο DNA του προβάτου προκειμένου να παραχθεί αυτή η ουσία στο γάλα του. Πίνεις απ’ αυτό το γάλα και γίνεσαι καλά! Το ίδιο συμβαίνει και με την αιμοφιλία. Άλλα νέα γονίδια έχουν χρησιμοποιηθεί για να επιτευχθεί αντίσταση σε ασθένειες των προβάτων και των χοίρων, καθώς και για τη βελτίωση της ποιότητας και της ταχύτητας ανάπτυξης του μαλλιού από το πρόβατο.
3. Επανάσταση στην παραγωγή εμβολίων έχει φέρει σήμερα η βιοτεχνολογία, αφού αυτή η τεχνική διευκολύνει την ανοσοποίηση σε μερικές ασθένειες για τις οποίες μέχρι τώρα δεν είχαν βρεθεί ικανοποιητικά εμβόλια. Επιτρέπει επιπλέον την παρασκευή εμβολίων που παρέχουν προστασία ενάντια σε πολλές ασθένειες ταυτόχρονα. Έτσι αντιμετωπίζεται πλέον η ηπατίτιδα Β. Άλλο τέτοιο εμβόλιο χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση της λύσσας στις αλεπούδες της Ευρώπης κλπ.
4. Σήμερα η βιοτεχνολογία αντιμετωπίζει μια μεγάλη πρόκληση στην ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών. Οι βιοτεχνολόγοι “προγραμματίζουν” βακτήρια να παρασκευάζουν άλλες ουσίες από αυτές που τους έχει ορίσει η φύση. Για παράδειγμα, η ανθρώπινη ινσουλίνη, για τη θεραπεία του διαβήτη, παρασκευάζεται από βακτήρια τα οποία επιστήμονες έχουν μεταλλάξει. Αντίθετα με τα είδη ινσουλίνης που παίρνουμε από ζώα, η ινσουλίνη αυτή, είναι ίδια με του ανθρώπινου παγκρέατος.
Υπάρχει αντίλογος;
Ασφαλώς, γιατί τίποτα δεν δίνεται χωρίς κόστος:
1. Τα φυτά με το ενσωματωμένο εντομοκτόνο ενδέχεται να είναι τοξικά και για τον άνθρωπο, όχι μόνο για τα σκουλήκια. Μεταλλάσσοντας τεχνητά γονίδια για την παραγωγή φυτών και ζώων που ποτέ δεν θα είχαν εξελιχθεί με φυσικό τρόπο, οι γενετιστές μεταβάλλουν ουσιαστικά την ίδια τη ζωή. Τα προϊόντα της εργασίας τους είναι ήδη παρόντα στην τροφή που τρώμε και στους αγρούς που βρίσκονται γύρω μας, παρόλο που ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε γύρω από τα μακροχρόνια αποτελέσματα στην υγεία του ανθρώπου και το περιβάλλον. Η καλλιέργεια και εμπορία ορισμένων γενετικά μεταλλαγμένων ποικιλιών ντομάτας, σόγιας, βαμβακιού, καλαμποκιού, ελαιοκράμβης, κολοκυθιών και πατάτας έχει ήδη επιτραπεί στις ΗΠΑ χωρίς κανένα περιορισμό. Επιπλέον, εκτεταμένες εμπορικές καλλιέργειες γενετικά μεταλλαγμένων φυτών υπάρχουν στην Αργεντινή και τον Καναδά. Στην Ευρώπη εκδόθηκαν πρόσφατα άδειες εμπορίας για γενετικά μεταλλαγμένα καπνά, σόγια, ελαιοκράμβη και καλαμπόκι, αλλά μόνο το γενετικά μεταλλαγμένο καλαμπόκι καλλιεργείται από το 1998 για εμπορικούς λόγους (σε μικρή κλίμακα στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ισπανία). Επιπλέον, εκτός από τα γενετικά μεταλλαγμένα προϊόντα που έχουν ήδη εισέλθει στην αγορά, πολλά νέα γενετικά μεταλλαγμένα τρόφιμα αναμένουν τη προώθησή τους. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και σολομός, πέστροφα και ρύζι με ανθρώπινο γονίδιο, πατάτες με γονίδιο κοτόπουλου, αγγούρια και ντομάτες με γονίδια βακτηρίων και ιών.
2. Πολλές από τις έρευνες που έγιναν με μεταλλαγμένους οργανισμούς οδήγησαν σε ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, ένα βακτήριο που είχε μεταλλαχθεί για να καθαρίζει εδάφη που είχαν μολυνθεί από ένα ζιζανιοκτόνο, ήταν μεν αποτελεσματικό, αλλά ταυτόχρονα διασπόταν σε μια ουσία ιδιαίτερα τοξική που προκαλούσε τη θανάτωση σημαντικών μυκήτων του εδάφους, ελαττώνοντας έτσι σημαντικά τη γονιμότητά του.
3. Τα γενετικά μεταλλαγμένα φυτά είναι δυνατό να προκαλέσουν γενετική ρύπανση, μεταφέροντας τα ξενικά τους γονίδια σε συγγενικά είδη. Τα γονίδια που είναι ανθεκτικά σε ζιζανιοκτόνα μπορεί να μετατρέψουν ορισμένα ζιζάνια σε “υπέρ-ζιζάνια” ενώ τα γονίδια που είναι ανθεκτικά σε εντομοκτόνα μπορεί να μετατρέψουν ορισμένα έντομα σε “υπέρ-έντομα”.
4. Επειδή αυτά τα προϊόντα είναι πιθανό να έχουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε βάρος των φυσικών άγριων φυτών, τα τελευταία ενδέχεται να μη μπορέσουν να επιβιώσουν.
5. Οποιαδήποτε βλάβη προκληθεί από την απελευθέρωση γενετικά μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον ενδέχεται να μην είναι αναστρέψιμη, αφού αυτά τα φυτά και ζώα θα αρχίσουν να αναπαράγονται, προκαλώντας μια μόλυνση πιο επικίνδυνη και από τη χημική.
6. Τα τρόφιμα που παράγονται από ορισμένους γενετικά μεταλλαγμένους οργανισμούς ενδέχεται να υπονομεύσουν σοβαρά τη θεραπεία ασθενειών του ανθρώπου και των ζώων. Αυτό μπορεί να συμβεί επειδή πολλά γενετικά μεταλλαγμένα προϊόντα περιέχουν γονίδια που παρουσιάζουν αντοχή σε αντιβιοτικά.
Το “χειρότερο” όμως απ’ όλα – και άμεσο αποτέλεσμα είναι ότι πια ούτε μια ντοματοσαλάτα της προκοπής δεν μπορούμε να φάμε.
