Με αφορμή τη σημερινή (30/6) γιορτή των Αγίων Αποστόλων, κοινοποιούμε κείμενο του δημοσιογράφου και συγγραφέα Δημήτρη Ευαγγελοδήμου, που πρωτοδημοσιεύτηκε το 2017 στο περιοδικό «Καρπενησιώτικα» με τίτλο «Οι Άγιοι Απόστολοι, η κτήτωρ, οι μπατζανάκηδες αγωνιστές του 1821, τα πολιτικά τζάκια & ένα αποτρόπαιο φονικό για την εξουσία».
Γράφει ο Δ. Ευαγγελοδήμος τα εξής:
“Στην Ανατολική πλαγιά του Βελουχιού, πάνω στον οδικό άξονα Καρπενήσι – Αγία Τριάδα ή άλλως στο μέσον της τρίωρης πεζή διαδρομής Καρπενήσι – Μαυρίλο, βρίσκεται η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων. Υποχρεωτική στάση για όσους πεζοπορούσαν από το Μαυρίλο στο Καρπενήσι και αντίστροφα. Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων ονοματοδότησε και ολόκληρο αυτό το Βελουχιώτικο ύψωμα με την υπέροχη θέα.
Την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων την γνωρίζουν όλοι οι Καρπενησιώτες, όπως επίσης και οι κάτοικοι των γύρω χωριών Μαυρίλο, Μερκάδα, Αγία Τριάδα. Επί τριακόσια σχεδόν χρόνια χιλιάδες πεζοπόροι στάθηκαν εκεί να ξαποστάσουν, να ανάψουν ένα κεράκι και να ξεδιψάσουν από το παγωμένο νερό.
Ωστόσο, λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν την ιστορία της εκκλησίας και την τραγωδία από την οποία «γεννήθηκε». Μια τραγωδία που ξεκίνησε από πολιτικές αντιθέσεις σε ταραγμένους καιρούς και εξελίχθηκε με βάση προσωπικά γινάτια. Και επειδή η ιστορία πρέπει να μας διδάσκει ας την ξεδιπλώσουμε, όπως την άκουσα πολλές φορές από τον νονό μου Γεώργιο Τσιτσάρα και όπως τη διασταύρωσα από ιστορικές πηγές.
Ο ναός των Αγίων Αποστόλων κτίστηκε το 1825 από την Κυρούλα, σύζυγο του Καρπενησιώτη κτηματία Σπυρίδωνος Τσιτσάρα, μητέρα του βουλευτή Γεωργίου Τσιτσάρα, προγιαγιά του δικηγόρου Γεωργίου Τσιτσάρα, του πολιτευτή Κλεομένη Τσιτσάρα και του νομάρχη Κούλη Τσιτσάρα. Η Κυρούλα Τσιτσάρα ήταν από το Μαυρίλο, κόρη του άρχοντα της περιοχής Πατρατζικίου (Υπάτης) Δημητρίου Χατζή-Δημάκη Οικονόμου.
Για να δούμε το γιατί και το πώς πρέπει να γυρίσουμε πολλά χρόνια πίσω και να μεταφερθούμε στα τελευταία προεπαναστατικά χρόνια.
Στην επικράτεια του Πατρατζικίου (Υπάτης), που επεκτεινόταν σε μια τεράστια απόσταση Προεστός ήταν ο Χατζη-Δημάκης Οικονόμου, που είχε την έδρα του στο Μαυρίλο. Αρματολοί στην ίδια περιοχή ήταν οι Κοντογιανναίοι από το χωριό Χαλκιόπουλοι του Βάλτου.
Όπως αναφέρει ο Νικόλαος Κοσομούλης στα «Ενθυμήματα Στρατιωτικά» «προεστός και καπιτάνιος επαρχίας ήταν δυο αντικείμενα αντίθετα. Οι Καπιταναίοι, οίτινες κυριαρχούν εις τα επαρχίας εφαντάζοντο ότι με το σπαθί των εκέρδιζον το “ψωμί” των. Οι Προεστοί το ανάπαλιν ότι αυτοί συνεργούσαν και τους εβαστούσαν (ως Αρματολούς)». (σημείωση: Οι αρματολοί ήταν αστυνόμοι διορισμένοι από την Οθωμανική εξουσία).
Ο δικηγόρος Γεώργιος Τσιτσάρας σε μια επιστολή του που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Στερεοελλαδική Εστία» (τεύχος 9 -10, Ιούνιος – Αύγουστος 1961), μιλάει με θαυμασμό για τον προεστό Χατζη-Δημάκη: «Το μέγα κύρος του, οσημέραι, αυξανόμενον και λόγω της σώφρονος διοικήσεώς του και λόγω της βαθυνοίας του, προς δε και της εκ μέρους του αμερίστου προστασίας των ενδεών, καθ΄άπασαν την έκτασιν της πολιτικής διοικήσεώς, παρενέβαλεν ανυπέρβλητα προσκόμματα εις την ανεξέλεγκτον των αρματολών δράσιν».
Οι αρματολοί Κοντογιανναίοι επιθυμούσαν να ελέγξουν όχι μόνο στρατιωτικά, αλλά να βάλουν χέρι και στην πολιτική εξουσία της περιοχής. Αυτό, όμως, ζώντος του Χατζη-Δημάκη ήταν ανέφικτο. Η λύση, όπως συνήθως σε αυτές τις συγκρούσεις συμβαίνει, ευνόησε εκείνους που είχαν τα όπλα.
Μια σκοτεινή νύκτα του Σεπτεμβρίου 1821, και αφού είχε κηρυχθεί η Επανάσταση, ο Σπύρος Κοντογιάννης, επικεφαλής μιας ομάδας ενόπλων εισέβαλε στο αφύλακτο σπίτι του Χατζη-Δημάκη, τον οποίον σκότωσαν στο κρεβάτι του αιφνιδιάζοντάς τον. Ισα που πρόλαβε να πάρει το γαϊταγάνι του και να τραυματίσει έναν από τους εισβολείς.
Τα αρσενικά παιδιά του τα πήραν και τα μετέφεραν μισή ώρα απόσταση από το χωριό στη θέση «Τρία Ρέματα», όπου και τα σκότωσαν. Γλίτωσε μόνο ένα βρέφος, το οποίο πήρε αγκαλιά μια υπηρέτρια, ισχυριζόμενη ότι είναι δικό της. Η υπηρέτρια πήρε τον μικρό (μετέπειτα Δημήτριος Χατζίσκος, δηλαδή μικρός Χατζής) και έτρεξε προς Καρπενήσι στη ράχη των Αγίων Αποστόλων.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1825 η κόρη του Χατζη-Δημάκη, η Κυρούλα, που εν τω μεταξύ είχε παντρευτεί τον Σπυρίδωνα Τσιτσάρα, έκτισε τον ναό των Αγίων Αποστόλων στη μνήμη του πατέρα της και των αδελφών της, αλλά και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη σωτηρία του μικρού αδελφού της.
Το έγκλημα συγκλόνισε ολόκληρη την τότε επαναστατημένη Ελλάδα. Οι Κοντογιανναίοι απεδύθησαν σε μια προσπάθεια να βρουν πιθανοφανείς δικαιολογίες.
Η πρώτη που προβλήθηκε είχε τις ρίζες της στην προεπαναστατική Ελλάδα και το φονικό αποδόθηκε σε λόγους εκδίκησης. Εν ολίγοις: Ο Κωνσταντής Κοντογιάννης με σώμα ενόπλων ξεκίνησε μια κοπιώδη πορεία από τον Βάλτο στη Φθιώτιδα. Ένα βράδυ κατέλυσε στο Μοναστήρι της Τατάρνας, όπου τον κτύπησε αιφνιδιάζοντάς τον ο απηνής διώκτης των αρματολών και των Κλεφτών Γιουσούφ Αράπης, που όριζε ολόκληρη την περιοχή. Οι Κοντογιανναίοι απέδωσαν θάνατο του Κωνσταντή σε προδοσία του Χατζη-Δημάκη, ισχυρισμός όμως που δεν έγινε πιστευτός, λόγω του ότι ο Χατζη-Δημάκης ήταν αδύνατον να γνωρίζει την ακριβή πορεία του Κωνσταντή Κοντογιάννη.
Μετά, προβλήθηκε η δικαιολογία της τιμωρίας. Ειπώθηκε ότι οι Κοντογιανναίοι βρήκαν μια επιστολή του Χατζη-Δημάκη προς τον Πασά της Ρεντίνας, με την οποία τον καλούσε να σκοτώσει τον Σπύρο Κοντογιάννη, τον οποίο τάχα φιλοξενούσε στον πύργο του στο Μαυρίλο ως μνηστήρα της κόρης του Αγορίτσας. Ούτε αυτό όμως έγινε πιστευτό, καθώς θεωρήθηκε ότι θα ήταν αποκοτιά του Χατζη-Δημάκη να στείλει μια τέτοια επιστολή με τόσο σαφές περιεχόμενο, με ταχυδρόμο και μάλιστα μέσω του Νεοχωρίου, όπου είχε τα λημέρια του ο Σπύρος Κοντογιάννης. Και ύστερα όλοι γνώριζαν ότι ο Κοντογιάννης δεν ήταν μνηστήρας της Αγορίτσας.
Ολη η περιφέρεια έβραζε. Ολοι κατηγορούσαν όλους και τα σενάρια έδιναν και έπαιρναν. Ο πιο σώφρων από τους Κοντογιανναίους, ο Μήτσος θέλοντας να ηρεμήσει τα πράγματα, έβαλε στον ανηψιό του και δράστη του εγκλήματος Σπύρο Κοντογιάννη την ιδέα να παντρευτεί την θυγατέρα του Χατζη-Δημάκη, την Αγορίτσα!
Πραγματικά, ένα χρόνο μετά το φονικό, η Αγορίτσα μαζί με μια αδελφή της πήγαινε στο Καρπενήσι για να διαπραγματευθεί συνοικέσιόν της, μας πληροφορεί ο Γεώργιος Τσιτσάρας στην ίδια επιστολή προς την «Στερεοελλαδική Εστία». Μάλλον όπως αποδεικνύεται από την εξέλιξη της ιστορίας, πρόκειται την Κυρούλα, σύζυγο του Σπυρίδωνα Τσιτσάρα, προπάππου του εν λόγω δικηγόρου Γεωργίου Τσιτσάρα και παππού των Σπύρου Τσιτσάρα (πάλαι ποτέ Δημάρχου Καρπενησίου επί πολλές θητείες) και Δημητρίου (Τάκη) Τσιτσάρα (επί 36 χρόνια χρόνια βουλευτή Ευρυτανίας).
Το ταξίδι αυτό φαίνεται να πληροφορήθηκε ο Σπύρος Κοντογιάννης, ο οποίος έστησε ενέδρα και απήγαγε την Αγορίτσα, μεταφέροντάς την στην Ανω Καλλιθέα, όπου έγινε ο αναγκαστικός γάμος τους!
Το δράμα των γυναικών της εποχής! Αφού την έκλεψε έπρεπε να ενδώσει στον γάμο! Ωστόσο, η Αγορίτσα, που μάλλον τό ΄λεγε η καρδιά της, καθ΄όλη της διάρκεια της γαμήλιας τελετής ήταν καθισμένη στο πάτωμα της εκκλησίας αρνούμενη να σταθεί πλάι στον γαμπρό! Από τον γάμο αυτό γεννήθηκε ένα αγόρι, ο Ιωάννης Κοντογιάννης, αξιωματικός αργότερα του Ελληνικού Στρατού του νεότευκτου ελληνικού κράτους.
Η Αγορίτσα πέθανε από τον καημό της δυο χρόνια μετά, το 1826, ενώ ο Σπύρος Κοντογιάννης έπεσε ηρωϊκά μαχόμενος στη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου επίσης το 1826.
Ο διασωθείς μικρός γιος του Χατζη-Δημάκη, ο Δημήτριος Χατζίσκος ασχολήθηκε με την πολιτική, εκλεγόμενος επί σειρά ετών βουλευτής Φθιώτιδας, έγινε πρόεδρος της Βουλής και πέθανε το 1877.
Επίσης, μια άλλη κόρη του Χατζη-Δημάκη Οικονόμου παντρεύτηκε τον οπλαρχηγό – πρωτοπαλίκαρο του Κατσαντώνη, τον Ιωάννη Φραγγίστα.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ύστερα από λίγα χρόνια στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα στη Βουλή βρίσκουμε βουλευτές τρία ξαδέλφια: Τον Τσιτσάρα, τον Φραγγίστα και τον Χατζίσκο! Μόλις είχαν γεννηθεί τρία μεγάλα πολιτικά τζάκια!
Ο Χατζη-Δημάκης το 1820 κάλυψε όλες τις δαπάνες ανοικοδόμησης της Ιεράς Μονής Αγάθωνος, μετά τον πυρπολισμό της από τους Τούρκους, και ολόσωμη τοιχογραφία του βρίσκεται στο παρεκκλήσι της Μονής. Μάλλον ελάχιστοι από τους επισκέπτες γνωρίζουν πλέον ποιος εικονίζεται εκεί.
Εν τέλει: Οσοι επισκέπτεστε τους Αγίους Αποστόλους ανάψτε και ένα κερί σε όλους αυτούς των πρωταγωνιστές της τραγικής ιστορίας. Και αναλογιστείτε που μπορεί να φθάσουν τα προσωπικά πάθη, η δίψα για την εξουσία και η απληστία…”.
