Στις 2.6.1821 είχε ξεσπάσει η Επανάσταση στο Καρπενήσι, με ντόπιους και ξένους οπλαρχηγούς να πολιορκούν τον μουσουλμανικό πληθυσμό που παρέμενε οχυρωμένος μέσα στην πόλη. Μέχρι όμως και τις 20.6.1821, τίποτα αξιόλογο από πολεμικής άποψης δεν είχε συμβεί. Έτσι μας τα λέει στο Χρονικό της Μάχης του Καρπενησίου ο αυτόπτης μάρτυρας Γεώργιος Αναγνώστης Ιατρίδης.
Επί 8-10 ημέρες μετά την εξέγερση και οι δύο πλευρές περιορίστηκαν σε ασήμαντες αψιμαχίες, με τα χριστιανικά στρατόπεδα να παραμένουν αδρανή στην πλαγιά του Κώνισκου (μεταξύ Μπιάρας και Αγίου Αντρέα), λίγους γενναίους ντόπιους οπλαρχηγούς να παραμένουν οχυρωμένοι στους πύργους του χριστιανικού μαχαλά (ανατολικά στο Παληορούτι) και τους μουσουλμάνους να αντιστέκονται σθεναρά περιμένοντας τις ενισχύσεις 500 περίπου Τουρκαλβανών που έσπευσαν να καταπνίξουν την (μουδιασμένη) εξέγερση.
Όταν οι ντόπιοι χριστιανοί οπλαρχηγοί (Γιολδάσης, Τζάτζος, Χατζόπουλος και Ιατρείδης) είδαν ότι δεν είχαν ελπίδες κατίσχυσης επί των αμυνομένων μουσουλμάνων κατοίκων και την ενισχυμένης φρουράς, εγκατέλειψαν τις εντός Καρπενησίου οχυρές τους θέσεις και ενώθηκαν με τις λοιπές χριστιανικές δυνάμεις στην Μπιάρα. Πρώτα όμως κατέστρεψαν και πυρπόλησαν τους πύργους ώστε να μην τους χρησιμοποιήσουν οι Τούρκοι και καταστεί το Καρπενήσι απόρθητο σε επόμενη προσπάθειας κατάληψής του.
Αυτό έγινε σαν χτες, στις 3.00 τα ξημερώματα, της 20.6.1821 και ημέρα Πέμπτη, μας λέει ο Ιατρείδης. ‘Εφυγαν όλοι λέει και άφησαν την όμορφη πόλη του Καρπενησίου εντελώς απροστάτευτη: “κενή ἐγκαταλείπεται η περίβλεπτος κωμόπολις τοῦ Καρπενήσου ἀβοήθητος καὶ ἀπροστάτευτος, ὠς σκηνή ἐν ἀμπελῶνι καὶ ὠς ὀπωροφυλάκιον ἐν σικυηλάτῳ”. Δεν ξεχνάει την μεγάλη του λόγια εκπαίδευση ο Ιατρείδης και χρησιμοποιεί λόγιες εκφράσεις, εν προκειμένω από το Ά κεφάλαιο των Προφητειών του Ησαϊα, στίχος 8.
“…περί τρίτην ὤραν τῆς νυκτός τῆς Δευτέρας εἰκοστής οὔσης τότε, ἡμέρας Ἰουνίου, φυγάδος γενομένου καὶ πυράν ἐν πολλοῖς οἴκοις ἐμβαλόντος, ἴνα μὴ δῆθεν οἰ βάρβαροι μετά ταῦτα κατάσχωσιν αὐτούς, τότε δὴ τότε, κενή ἐγκαταλείπεται η περίβλεπτος κωμόπολις τοῦ Καρπενήσου ἀβοήθητος καὶ ἀπροστάτευτος, ὠς σκηνή ἐν ἀμπελῶνι καὶ ὠς ὀπωροφυλάκιον ἐν σκηνυλάτῳ (γρ. σικυηλάτῳ). Πρωίας δὲ γενομένης ἀναστάντες οἰ βάρβαροι ως ἔγνων τοὺς ἠμετέρους φυγόντας εὐθύς εἰς τὰς ἀγυιάς ἐξελθόντες καὶ εἰςπηδήσαντες εἰς τοὺς οἴκους καὶ πανθ΄ὅσα εὗρον ἐν αὐτοίς ἀποσυλήσαντες, εἶθ΄οὔτω διὰ πυρὸς αὐτήν, φεῦ (καὶ τὶς δώσει μοι πηγάς δακρύων, ἴνα θρηνήσω ἐν αὐτή;) ἀπετέφρωσαν ἐκτός μόνον ἐκείνων τῶν οἰκημάτων, εἰς ἅ αὐτοί κατεσκήνουν. Ἐπυρπολήθησαν δἐ οἴμοι καὶ οἰ τέσσαρες αὐτῆς ἰεροί ναοί, οἰ ἐπ΄ὀνόματι ὁ μὲν τὴς Ἀγίας Παρασκευῆς, ὁ δἐ τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου, ὁ δὲ τοῦ ἐν ἀγίος πατρός ἠμών Νικολάου καὶ ὁ παντί περικαλής τῆς Ἀγίας Τριάδος, σεμνύμενοι.”
Οι μουσουλμάνοι αμυνόμενοι, βλέποντας ότι η πόλη δεν έχει κανέναν να την υπερασπιστεί, επιδόθηκαν σε ένα άνευ προηγουμένου πλιάτσικο στις χριστιανικές περιουσίες, εν μέρει εκδικούμενοι το πλιάτσικο που είχε προηγηθεί από τους χριστιανούς στις δικές τους αλλά και διότι έπρεπε κάπως να πληρώσουν και να θρέψουν την έξτρα δύναμη των 500 Τουρκαλβανών που είχαν έρθει προς ενίσχυση.
Εν τέλει δεν άφησαν τίποτα όρθιο, μόνο ερείπια. Έκαψαν και καταλεηλάτησαν και τους τέσσερεις ναούς του χριστιανικού μαχαλά, τον Καθεδρικό της Παναγίας, την Αγία Τριάδα, την Αγία Παρασκευή και τον Άγιο Νικόλαο.
Από τις 20.6. και για τέσσερεις ημέρες δεν άφησαν τίποτα όρθιο, από το Καρπενήσι μέχρι το Βουτύρο. Καρπενήσι, Γοργιανάδες, Κορυσχάδες, Μεσαμπελιά, Κουμάσια, όλα στάχτη και ερείπια. Μέχρι τις 23.6 που αποφάσισαν να στήσουν πόλεμο με τους εξεγερμένους και πλέον απελπισμένους χριστιανούς στη πλαγιά του Κώνισκου. Και ο πόλεμος άλλαξε έκβαση…
(η φωτογραφία είναι το ξαναλεηλατημένο, ξαναπυρπολημένο και ξαναϊσοπεδωμένο Καρπενήσι, 123 χρόνια αργότερα, από τους Γερμανούς αυτή τη φορά, αποτυπωμένο από τον Σπ. Μελετζή).
Ιωάννης Δημητρίου
Γεωλόγος, μελετητής της τοπικής ιστορίας
