Επισήμως ξεκινάει σήμερα, 21 Δεκεμβρίου, ο φετινός χειμώνας στο βόρειο ημισφαίριο όπου ανήκει και η Ελλάδα, καθώς ο Ήλιος φτάνει στο σημείο της ετήσιας τροχιάς του στον ουρανό, φαινόμενο που ονομάζεται χειμερινό ηλιοστάσιο. Στην Αθήνα, ο ήλιος θα ανατείλει στις 07:37 και θα δύσει στις 17:09, με την ημέρα να διαρκεί χοντρικά 9,5 ώρες.
Είναι η χρονική στιγμή κατά την οποία η Γη παίρνει κλίση όσο περισσότερο γίνεται μακριά από τον Ήλιο, με αποτέλεσμα η μέρα να είναι η συντομότερη και η νύχτα η μεγαλύτερη του έτους (20 – 23 Δεκεμβρίου). Από εκεί και πέρα οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν σταδιακά. Το χειμερινό ηλιοστάσιο αποτελεί σημείο αναφοράς σε πολλές παραδόσεις, επειδή συμβολίζει την αναγέννηση καθώς το φως επανέρχεται μετά από τη βαθιά νύχτα.
Οι ισημερίες, τα ηλιοστάσια αλλά και η ίδια η εναλλαγή των εποχών οφείλονται στο γεγονός ότι ο άξονας περιστροφής της Γης δεν είναι ακριβώς κάθετος στο επίπεδο στο οποίο κινείται ο πλανήτης, το λεγόμενο επίπεδο της εκλειπτικής, αλλά έχει μια μικρή κλίση. Το γεγονός ότι ο προσανατολισμός του άξονα είναι σταθερός σημαίνει ότι το καλοκαίρι και την άνοιξη ο βόρειος πόλος του πλανήτη κοιτάζει προς τον Ήλιο, ενώ το φθινόπωρο και τον χειμώνα ο ήλιος χάνεται από την περιοχή του βόρειου πόλου, ενώ ο νότιος πόλος έχει λιακάδα.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι η στιγμή κατά την οποία ο Ήλιος φτάνει στο νοτιότερο δυνατό σημείο του ουρανού, κάτι που συμβαίνει πάντα όταν στο βόρειο ημισφαίριο επικρατεί νύχτα. Την ημέρα του ηλιοστασίου, ο Ήλιος διανύει την ελάχιστη δυνατή απόσταση στον ουρανό. Αυτό σημαίνει ότι βρίσκεται ασυνήθιστα χαμηλά το μεσημέρι και η σκιά που αφήνει ένα αντικείμενο εκείνη την ώρα είναι η μεγαλύτερη δυνατή.
Πολλοί αρχαίοι θεοί ή ημίθεοι που σχετίζονταν με τον ήλιο «γεννήθηκαν» στο χειμερινό ηλιοστάσιο: Ο Διόνυσος, ο Ερμής και ο Ηρακλής της Ελλάδας, ο Ώρος της Αιγύπτου, ο Ζαρατούστρα, ο Μίθρας στην Περσία, ο Κρίσνα της Ινδίας, ο Βούδας στο Νεπάλ, ο Άδωνις της Φοινίκης και ο Ταμμούζ (Βαβυλώνα).
