άρθρο του Γιάννη Δημητρίου, από την έντυπη έκδοση των Ευρυτανικών Νέων
Έπεσε η θερμοκρασία και έπεσε αισθητά. Και βλέποντας τις φλόγες που αναδύονται από τα ανθρακωμένα ξύλα, δε μπορεί παρά οι σκέψεις να μπαίνουν στα επικίνδυνα μονοπάτια των συνειρμών. Επικίνδυνα γιατί τελικά τις σκέψεις μας καλύτερα να τις κρατάμε για τον εαυτό μας. Ενοχλούν όταν αναδεικνύουν τον κίνδυνο. Είναι σαν τις ενοχλητικές προειδοποιήσεις του γιατρού του Ίψεν στον “Ἑχθρό του Λαού”. Ο λαός βλέπεις και η ηγεσία της πόλης του ιψενικού γιατρού Στόκμαν (με την συμβολή των τότε ΜΜΕ εννοείται) δεν ενοχλούνται από τα μολυσμένα νερά, ενοχλούνται επειδή ο γιατρός αναδεικνύει την μόλυνση των νερών. Παντοτινό πρόβλημα χειραγωγούμενου λαού. Φταίει όποιος αναδεικνύει ένα πρόβλημα και προτείνει την δύσκολη λύση του, όχι αυτός που το προκάλεσε. Αλλά ας ξαναγυρίσουμε στη φωτιά και ας αφήσουμε τα νερά.
Η φωτιά του τζακιού είναι μαγεία. Η φωτιά γενικώς είναι ευεργεσία. Η φωτιά είναι ευλογία. Αλλά και ταυτόχρονα κατάρα. Η φωτιά ζεσταίνει, η φωτιά μαγειρεύει, η φωτιά λυγίζει τα σίδερα, η φωτιά λιώνει τα μέταλλα, και τι δεν κάνει η φωτιά. Η ίδια φωτιά βέβαια απανθρακώνει δάση, παραδίδει περιουσίες στη παντοτινή λησμονιά, η φωτιά κατατρώει ζωές ανθρώπων και ζώων. Αλλά αυτή είναι η φύση της φωτιάς, ενέργεια που καίει, η καύση δίνει τη φλόγα και την έκλυση ενέργειας, τίποτα παραπάνω. Όλα τα άλλα είναι θέμα του ανθρώπου που χειρίζεται τη φωτιά.
Ένα αγαπημένο είδος φλόγας είναι αυτό που βγάζει η λεγόμενη λύχνος του Bunsen. Αναπόσπαστο κομμάτι κάθε χημικού εργαστηρίου. Φόβος και τρόμος των χημικών που επιβλέπουν εργαστήρια με φιλοπερίεργους, επιπόλαιους και θρασείς φοιτητές. Θα επανέλθω στην λύχνο Bunsen παρακάτω, αφού μου επιτραπεί μια εκτροπή στις σκέψεις μου. Θεωρώ την φωτιά το ίδιο “καυστική” όσο και “ευεργετική” με την γνώση και η μάθηση. Διότι ανάλογα το ποιος την χειρίζεται την μάθηση, όπως και την φωτιά, η μάθηση μπορεί να αποβεί ευεργετική, μπορεί να αποβεί και μοιραία. Και ναι μεν στα σχολειά μας η παροχή της μάθησης είναι ελέγξιμη. Ακόμα και εκτός σχολείων, η μάθηση προσφέρεται από ανθρώπους πεπαιδευμένους, ανθρώπους με γνώσεις παιδαγωγικές πλην των καθαρά επιστημονικών τους γνώσεων. Προσοχή στις λέξεις: ελέγξιμη είναι η διαδικασία της μάθησης, όχι το περιεχόμενό της. Ακριβώς όπως ελέγχουμε το ύψος της φλόγας λύχνου Bunsen στα μαθήματα Χημείας, για να μην προκαλέσουμε πυρκαγιά και έκρηξη στο εργαστήριο ή ατύχημα και εγκαύματα στον χειριστή του. Για αυτό και στα εργαστήρια που μαθαίνουμε τα παιδιά μας χημικά πειράματα, αναζητούμε άνθρωπο με αποδεδειγμένες γνώσεις που θα αναλάβει να διδάξει και να τα μάθει όσα πρέπει να μάθουν. Εργαστήρια Χημείας με χρήση της λύχνου Bunsen επιβλέπονται μόνο από εκπαιδευμένους χημικούς, χημικούς μηχανικούς και παρασκευαστές εργαστηρίου.
Στη διδασκαλία του θεάτρου θα πρέπει να είναι αλλιώς; Για ποιο λόγο να είναι αλλιώς; Όταν υπάρχουν άνθρωποι που έχουν λιώσει τα ρούχα τους στα σανίδια των θεατρικών σχολών, άνθρωποι που έχουν αφιερώσει το ταλέντο τους και τα νιάτα τους στην απόκτηση πτυχίου θεατρολογίας ή φιλολογίας ή πιστοποιημένης ικανότητας άσκησης της ηθοποιίας, γιατί η διδασκαλία του Θεάτρου να γίνεται από ανθρώπους με αμφίβολη παιδαγωγική επάρκεια ή ανεπαρκή εποπτική γνώση του αντικειμένου; Επειδή οι ίδιοι διατείνονται ότι τα κάνουν όλα και συμφέρουν; Η διατεινόμενη επάρκεια, όταν δεν συνοδεύεται από ένα σχετικό τίτλο, εύκολα αμφισβητείται. Η επάρκεια που χρειάζεται για την διάχυση της γνώσης σε μικρά παιδιά δεν μπορεί να είναι αντικείμενο πειραματισμού. Άλλο οι μεγάλοι, έχουμε την ευθύνη των πράξεών μας. Ακόμα και σε εργαστήριο χημείας αν ένας ενήλικος κάνει ανοησία με την λύχνο Bunsen η ευθύνη του εγκαύματος είναι καθαρά δική του. Έτσι και στο θέατρο, αν ένας ενήλικος θέλει να “διδάξει” ή να “διδαχθεί” την Ερωφίλη του Χορτάτζη, η ευθύνη βαραίνει αποκλειστικά τον ίδιο. Αλλά για να μεταδοθεί η μαγεία του θεάτρου στα παιδιά, χρειάζεται ένας άνθρωπος με ειδικές σπουδές στο θέατρο και στα παιδιά: ο δάσκαλος, ο φιλόλογος, ο θεατρολόγος, ο ηθοποιός. Αλλιώς είναι σαν να αφήνουμε ένα 8χρονο παιδί με την λύχνο Bunsen ανεπιτήρητη, έναν αναπτήρα και το γκάζι ανοιχτό.
Θέλει θράσος να λες ότι εσύ μόνο ξέρεις από διαχείριση παιδιών. Βέβαια η ύπαρξη του θράσους αυτού του τύπου, συνήθως κάνει φοιτητές χημείας να προσπαθούν να χειριστούν την λύχνο Bunsen πριν λάβουν οδηγίες από τον επιβλέποντα του εργαστηρίου, με ολέθρια αποτελέσματα. Έχει συμβεί στα καλύτερα εργαστήρια. Θέλω να μου συγχωρεθεί ο παραλληλισμός και η σύγκριση, αλλά ένα θεατρικό έργο είναι όπως η λύχνος Bunsen. Απαραίτητη στο πείραμα, αλλά επικίνδυνη στη χρήση της. Υπέροχη εφεύρεση αλλά χρήζουσα μεγάλης προσοχής στον χειρισμό της. Και από το θέατρο και από τη διδασκαλία του: μόνο να κερδίσουμε έχουμε, αλλά όταν το υπηρετούμε σωστά. Ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με παιδιά. Γιατί το σωστό, το “ποιοτικό” θέατρο” δεν είναι απλώς σκετσάκια για να καμαρώσουμε τα παιδιά μας. Θέτει σκληρά ερωτήματα. Θέτει διλήμματα που τα παιδιά τα πιάνουν στον αέρα όσο οι γονείς αφηρημένοι τα καμαρώνουν. Όσο οι γονείς αγχωμένοι για τον μεγάλωμά τους επαναπαύονται εμπιστευόμενοι τα παιδιά τους σ΄αυτόν που διατείνεται ότι είναι ο καλύτερος να τα διαπλάσει. Και είναι δύσκολο να χειριστείς διλήμματα ως ενήλικας, πόσο περισσότερο να τα απαιτήσεις να τα διαχειριστούν ευαίσθητες παιδικές ψυχές. Το καλό θέατρο λοιπόν είναι ψυχολογία. Το καλό θέατρο είναι φιλοσοφία. Το καλό θέατρο είναι λογοτεχνία. Για αυτό διδάσκεται το αρχαίο δράμα στα σχολεία μας από φιλολόγους: διαχειρίζεται με οικονομία τον λόγο, τις σκέψεις και τους συνειρμούς μας. Οι εκπαιδευτικοί του λόγου το έχουν σπουδάσει αυτό που κάνουν. Διδάσκουν την τέχνη της γλώσσας, της φιλοσοφίας, του θεάτρου, της ποίησης γιατί αυτό έχουν διδαχθεί να το κάνουν σωστά.
Εδώ κοτζάμ Αντιγόνη και ο πολύς Κρέων, ταλατεύονται επί 2.500 χρόνια μεταξύ του ηθικού χρέους και της υποταγής στον νόμο. Φιλόσοφοι, φιλόλογοι, ψυχολόγοι ακόμη ταλανίζονται από σκέψεις ακόμα για το ποια θέση θα έπαιρναν σε αυτά διλήμματα. Σκηνοθέτες και ηθοποιοί έχουν φτάσει στα καλλιτεχνικά τους όρια προσπαθώντας να αποδώσουν τον αμφιταλαντευόμενο ήρωα τους. Και εμείς; Σε παιδάκια που ακόμη δεν μπορούν να διαχειριστούν το ότι ένας κακός λύκος βασανίζει με σαδιστικές ερωτήσεις την Κοκκινοσκουφίτσα πριν της επιτεθεί, εμείς θα απαιτήσουμε να διαχειριστούν το δίλημμα του άταφου πτώματος του αδερφού της Αντιγόνης και κατά πόσο θα πρέπει να το φάνε τα όρνεα ή να το θάψει η αδερφή του; Χωρίς να παρευρίσκεται και να επιβλέπει την διαδικασία ένας εκπαιδευτικός ή ένας παιδοψυχολόγος ή ένας θεατρολόγος; Ως πότε θα πετάμε τα παιδάκια ως δόλωμα για να αλιεύσουμε τους γονείς τους; Όταν θα χρειαστεί να θεραπεύσουμε τα τραύματα των παιδιών μας, θα είναι πολύ αργά. Και τότε δεν θα βρίσκουμε κανέναν υπεύθυνο.
