19 Μαρτίου 2024

ΜΕΝΟΥ

Ορθορεξία: Διατροφική μόδα ή διαταραχή; Άρθρο της Κατερίνας Ζαλοκώστα, από την έντυπη

Ο όρος «ορθορεξία» εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1997 από τον Αμερικάνο γιατρό Steven Bratman.
Περιγράφει τα άτομα που έχουν έμμονή με την υγιεινή διατροφή ή αλλιώς healthy food junkies και συναντάται κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες.
Πιο αναλυτικά, πρόκειται για παθολογική εμμονή με την ποιότητα της τροφής που επιτάσσει αποκλειστική κατανάλωση υγιεινών τροφών, οι οποίες συνήθως αποκλείουν ότι περιέχει ζάχαρη, αλάτι, λιπαρά(κάθε είδους), αλκοόλ και επεξεργασμένα προϊόντα.

Σε αρχικό στάδιο πρόκειται για ένα άτομο που απλά προτιμάει την υγιεινή διατροφή. Στην πορεία όμως, συμβαίνει συχνά να ξεπερνάει αυτή τη λεπτή γραμμή και να οδηγείται σε επίπεδα ψυχαναγκασμού. Ξεκινάει να αποκλείει αρκετές ομάδες τροφίμων, να διαβάζει τις ετικέτες στα τρόφιμα πριν τα καταναλώσει, να μην τρώει εάν δεν είναι απόλυτα βέβαιος ότι πληροί τα «υγιεινά» κριτήρια που έχει ορίσει και εμφανίζει πρωτοφανή πειθαρχεία στο διατροφικό του πλάνο. Όταν καταφέρνει να τρώει εντελώς «καθαρά» νιώθει ότι έχει κάνει ένα σπουδαίο κατόρθωμα, ενώ συχνά παρατηρείται ενοχικότητα και τάσεις αυτοτιμωρίας όταν καταναλώσει κάτι «ανθυγιεινό». Για παράδειγμα, μπορεί να καταναλώσει ένα γλυκό και να αποφασίσει να περάσει την υπόλοιπη μέρα νηστικός.
Σε αυτό το σημείο να διαχωρίσουμε το ορθορεξικό άτομο με αυτό που έχει κάνει μια συνειδητή διατροφική επιλογή αποκλείοντας κάποιες ομάδες τροφίμων π.χ. vegetarian.

Η ορθορεξία δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα ως διατροφική διαταραχή αλλά ανήκει στην ομάδα των άτυπων Διαταραχών Μη Προσδιοριζόμενων Διαφορετικά-EDNOS (Eating Disorders Not Otherwise Specified). Έχει χαρακτηριστεί ως μια διατροφοκεντρική εκδήλωση μιας ψυχαναγκαστικής διαταραχής ενώ μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχτεί πως υπάρχουν και βιολογικοί παράγοντες πρόκλησής της.
Εμφανίζει πολλά κοινά με την νευρική ανορεξία, όμως εδώ το άτομο έχει εμμονή με την ίδια την τροφή και όχι με τα κιλά ή την εικόνα σώματός του.
Η βιβλιογραφία έχει φανερώσει πως εμφανίζεται τόσο σε άντρες όσο και σε γυναίκες συνήθως νεαρής ηλικίας (25-35 ετών).
Εφόσον παραμένει μια άτυπη διαταραχή, δεν διαθέτει επίσημα διαγνωστικά κριτήρια. Η λίστα ερωτήσεων του Dr. Bratman αποτελεί ένα επίσημο και εγκεκριμένο διαγνωστικό εργαλείο μέχρι και σήμερα.

-Σκέφτεστε τη διατροφή σας περισσότερο από 3 ώρες την ημέρα;
-Προγραμματίζετε τα γεύματά σας αρκετές ημέρες πριν;
-Η διατροφική αξία του γεύματος είναι για εσάς πιο σημαντική από την απόλαυση που προσφέρει;
-Η ποιότητα ζωής σας μειώνεται όσο η ποιότητα της διατροφής σας ανεβαίνει;
-Έχετε γίνει πιο αυστηροί με τον εαυτό σας τον τελευταίο καιρό;
-Η αυτοπεποίθησή σας ανεβαίνει όταν τρώτε υγιεινά;
-Σταματήσατε να καταναλώνετε τροφές που απολαμβάνετε προκειμένου να τρώτε τις «σωστές» τροφές;
-Οι διατροφικές σας συνήθειες σάς εμποδίζουν να τρώτε εκτός σπιτιού, με αποτέλεσμα να απομακρύνεστε από συγγενείς και φίλους;
-Νιώθετε τύψεις όταν αποκλίνετε από τη δίαιτά σας;
-Νιώθετε ήρεμοι και πως έχετε τον έλεγχο όταν τρώτε υγιεινά;
Αν υπάρχουν 4 ή περισσότερες θετικές απαντήσεις τότε έχει ξεπεραστεί το όριο της υγειούς ενασχόλησης με τη διατροφή και το άτομο οδεύει προς ένα στάδιο ψυχαναγκαστικό, εμμονικό και πολύ πιθανών ορθορεξικό.

Σαφώς η διάγνωση δεν γίνεται από το ίδιο το άτομο σε ένα «test» που είδε σε ένα άρθρο, όμως κρούει τον κώδωνα του κίνδυνου και ίσως υποψιάσει κάποιον ότι ο ίδιος ή κάποιος γνωστός του δεν είναι απλά υπέρμαχος της υγιεινής διατροφής αλλά αντιμετωπίζει και ψυχολογική δυσκολία στη διαχείριση της διατροφής του. Αυτό σημαίνει πως χρήζει προσέγγισης από επιστημονική ομάδα που περιλαμβάνει σίγουρα ψυχολόγο, διατροφολόγο και παθολόγο.
Οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην υγεία του ατόμου δεν αποτελούν άμεσο κίνδυνο για τη ζωή του, όμως επηρεάζουν σε πολλά επίπεδα.
Το μόνιμο αίσθημα ενοχής, εμμονής και ψυχαναγκασμού οδηγεί σε ψυχολογικές διαταραχές και ανισορροπίες. Ο διατροφικός περιορισμός συχνά έχει ως αποτέλεσμα την κοινωνική περιθωριοποίηση, καθώς το άτομο αποφεύγει τις κοινωνικές επαφές που μπορεί να περιλαμβάνουν φαγητό ή και αλκοόλ για να αποφύγει κάποιο «ολίσθημα».
Επιπλέον, σε οργανικό επίπεδο αρχικά μπορεί να αντιμετωπίσει ήπιες έως έντονες γαστρεντερικές διαταραχές ενώ μακροπρόθεσμα και σε ελλείψεις μάκρο και μικροθρεπτικών συστατικών. Συχνά εμφανίζονται ψυχοσωματικές ασθένειες διότι το άτομο βρίσκεται σε μια διαρκή αγωνία γύρω από την υγεία του ενώ εμφανίζει και υποχονδριακές τάσεις.
Η διαδικασία της θεραπείας ξεκινάει από τον ψυχολόγο, ο οποίος έχει ως ρόλο να βοηθήσει το άτομο να αντιληφθεί την κατάσταση, να αποενοχοποιηθεί, να αλλάξει τρόπο σκέψης και πράξης γύρω από τη διατροφή. Στόχος είναι το άτομο να ορίζει τις διατροφικές του επιλογές και όχι να ορίζεται από αυτές. Ο διατροφολόγος εμπλέκεται στο κομμάτι της θεραπείας που αφορά τη διατροφική εκπαίδευση, την έγκυρη πληροφόρηση γύρω από τα τρόφιμα και την περιεκτικότητά τους και τη διαμόρφωση υγιεινών διατροφικών συνηθειών. Ο παθολόγος αρχικά εξετάζει εάν έχουν δημιουργηθεί οργανικές βλάβες ή ανεπάρκειες και πράττει αναλόγως.

Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω πως κανένα τρόφιμο δεν ορίζεται ως ανθυγιεινό ή μη. Ο διαχωρισμός δεν είναι απόλυτος αλλά κλιμακούμενος, μιας και αναφερόμαστε σε τρόφιμα θρεπτικά ή λιγότερο θρεπτικά. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται μέτρο και ισορροπία. Οι υπερβολές, ακόμη και όταν πρόκειται για «υγιεινές» τροφές, δεν οδηγούν σε υγείες διατροφικές συνήθειες. Το ίδιο ισχύει και για τις στερήσεις. Επομένως, να φας αυτό που θέλεις με μέτρο και συνείδηση.

Καλές Γιορτές!

ΤΟΠΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
ΑΘΛΗΤΙΚΑ