Δεν είναι λίγοι οι φυσιολάτρες και πεζοπόροι που εάν έπρεπε να διαλέξουν την αγαπημένη τους εποχή για εξορμήσεις, θα επέλεγαν το φθινόπωρο. Και, ίσως, δεν έχουν άδικο καθώς τα γήινα χρώματα του φθινοπώρου – κίτρινο, πορτοκαλί, κόκκινο, καφέ και πόσα ακόμα – σχηματίζουν κάθε χρόνο τέτοια εποχή (λίγο μετά το τρίτο 10ήμερο του Οκτώβρη) μια οπτική πανδαισία που γεμίζει την ψυχή και, παρά τη γλυκιά μελαγχολία της εποχής, μπορεί να λειτουργήσει ως διαφυγή από τη δύσκολη καθημερινότητα.
Ο φακός των Ευρυτανικών Νέων βρέθηκε πρόσφατα στο όρος Οξυά και την κορυφή του, τη Σαράνταινα των 1.923 μέτρων από το επίπεδο της θάλασσας.
Πρόκειται για έναν λίαν εκτεταμένο ορεινό όγκο στα όρια των νομών Ευρυτανίας, Φθιώτιδας και Αιτωλοακαρνανίας, που χάρη στο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που διαθέτει, προσελκύει κατά τους φθινοπωρινούς (αλλά και όχι μόνο) μήνες πολλούς πεζοπόρους και ορειβατικούς συλλόγους απ’ όλη την Ελλάδα. Αποτελεί το νοτιότερο σημείο εξάπλωσης του δέντρου οξιά (Fagus sylvatica) στην Ευρώπη.
«Από μακριά όσοι τον βλέπουν: να η Οξυά λένε. Οι χωριάτες που κατοικούν από δω κι’ από εκεί στα πλάγια του, έχουν για κάθε κορφή κι’ ένα όνομα. Το όνομα όμως της ψηλότερης είναι το πιο γνωστό. Όλοι ξέρουν τη Σαράνταινα και τη μελετάνε, γιατί αυτή κάνει τα θάματα το χινόπωρο. Αν δεις από μακριά το δάσος απ’ τις οξυές π’ αφήσαμε στις Ρύπες, το διάσελο που είναι απάνω από τη Σιτίστα, θαρρείς πως κάποιο τεράστιο χαλί είναι ξαπλωμένο στην ανατολική πλάτη για να το περπατήσεις. Πιάνεται απ’ τη Σιτίστα, τραβάει ανακέφαλα τη Στάγια και καταλήγει στο Γαρδίκι από πάνω κατά της Φθιώτιδας το μέρος. Η αντίθετη πλεύρη του όμως, όπως η κορυφογραμμή είναι γυμνά. Στο πυκνό αυτό δάσος ήταν άλλοτε και ζαρκάδια αλλά τώρα, μόνο λύκοι φωλιάζουν, ει δε άλλα ζώα κι άνθρωποι ούτε ζυγώνουν. Στα παλιά χρόνια αυτού μέσα είχαν οι κλέφτες τα λημέρια τους. Η Γραμμένη Οξυά του περίφημου Τσάμ Καλόγερου – είχε το όνομά του γραμμένο ο κλέφτης σ’ αυτή – έδωκε τ’ όνομά της στη Σιτίστα Γραμμένη Οξυά τη γράφουν τώρα στα χαρτιά. Διηγούνται πως ο Γιουσούφ Αράπης έβαλε να κόψει αυτό το δάσος για να ξεκάμει την κλεφτουριά. Αλλά τίποτε δεν έκαμε. Έκοψαν, λέει κάμποσο, είδαν πως δεν παίρνει τέλος αυτή η δουλειά και τ’ απαράτησαν» (Λουκόπουλου Δημητρίου, 1930: 20, από το εξαιρετικό μπλογκ oreinografies.wordpress.com).
Το φθινόπωρο, η Οξυά αναδεικνύει το μεγαλείο της και τα μονοπάτια της αποτελούν μια από τις καλύτερες επιλογές για πεζοπορία, αφού τα φύλλα των δέντρων στρώνουν το δικό τους «χαλί», τα μικτά δάση ελάτη-οξυάς καθηλώνουν και η θέα από τα «γυμνά» λιβάδια μαγνητίζει το βλέμμα, που φθάνει μέχρι το Βελούχι, την Καλιακούδα, τη Χελιδόνα, τα Βαρδούσια, τις βουνοκορφές των Αγράφων κ.α. Η κορυφή των 1.923 μέτρων προσφέρει μια εντυπωσιακή -360 μοιρών- θέα προς πάσα κατεύθυνση και ο πεζοπόρος που έκαμε τον κόπο να φθάσει ως εκεί, ανταμείβεται μεμιάς.
Λίγο χαμηλότερα από την κορυφή, στη θέση Καρβουνόλακκα (ή Καρβουνόγουρνα) και σε υψόμετρο 1.700μ., βρίσκεται το καταφύγιο της Ε.Ο.Ο.Α. με την ονομασία «Λάμπρος Ευταξίας», το οποίο, ωστόσο, δεν χρησιμοποιείται.
«Μεγάλο ορεινό συγκρότημα στη ΝΑ πλευρά του Ν. Ευρυτανίας και στα όρια με τους Ν. Αιτωλίας & Ακαρνανίας και Φθιώτιδος. Σε αρκετά άρθρα αναφέρεται (λανθασμένα) και ως Γραμμένη Οξυά. Αποτελεί το νότιο τμήμα της μεγάλης ανώνυμης οροσειράς (Κοκκάλια – Αλογοβούνι – Οξυά) που εκτείνεται νότια του συγκροτήματος του Τυμφρηστού (Ράχη Τυμφρηστού – 1.200μ.) μέχρι τον ποταμό Εύηνο (ή Φίδαρη) στα νότια. Στα δυτικά ο Κρικελλοπόταμος το χωρίζει από την ανώνυμη οροσειρά Νεραϊδοβούνι – Πύργος – Τσούμα. Στα ανατολικά χωρίζεται από το ορεινό συγκρότημα των Βαρδουσίων με τον αυχένα / διαβαση (1.600μ.) της Φάκας (ή Ταμπούρια Σαφάκα) και τα αντίθετης ροής ρέματα Τσατάλη – Βιστρίτσα (του Ίναχου ποταμού) και Σιτίστα (του Εύηνου ποταμού). Στα ΝΔ χωρίζεται από την οροσειρά του Κοκκινιά με αυχένα / διάβαση (1.500μ.) και τα αντίθετης ροής ρέματα Καψαλόρρεμα και Σταβλιώτη. Στα βόρεια χωρίζεται από το
Αλογοβούνι με αυχένα στα 1.640μ. και το ρέμα Παλιοχωρίου. Τα πετρώματά του είναι φλύσχης. Έχει μεγάλα δάση οξυάς που αποτελούν και το όριο εξάπλωσης της οξυάς στα νότια», γράφει για την Οξυά ο Νίκος Νέζης στο βιβλίο του «Τα Ελληνικά Βουνά» (σελ. 187).
Δείτε χαρακτηριστικές εικόνες από την πεζοπορική εξόρμηση στην Οξυά και την ανάβαση στην κορυφή Σαράνταινα (Οκτώβριος 2022):
