από την έντυπη έκδοση
H πλημμελής διαχείριση του δασικού πλούτου της Ελλάδας, σε συνδυασμό με την επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής, εδραιώνει μια νέα κανονικότητα που περιλαμβάνει ανεξέλεγκτες δασικές φωτιές κάθε καλοκαίρι, με εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα να γίνονται στάχτη. Eίναι χαρακτηριστικό ότι, όπως προκύπτει από την ανάλυση των δορυφορικών δεδομένων, η συνολική έκταση που κατέκαψε η φωτιά του Έβρου, η οποία προέκυψε από τη συνένωση των πυρκαγιών σε Αλεξανδρούπολη και Δαδιά, ξεπερνά τα 720.000 στρέμματα και είναι η μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά των τελευταίων 20 ετών στην Ελλάδα.
Πώς, όμως, μπορεί η Ευρυτανία να αποφύγει μια μεγάλη, καταστροφική πυρκαγιά μέσα στα επόμενα χρόνια;
Τα δάση ασφυκτιούν
«Οι πυρκαγιές δεν πρόκειται να σταματήσουν, πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τις πυρκαγιές· ήρθαν για να μείνουν», λέει στα «Ευρυτανικά ΝΕΑ» ο Δρ. Παλαιολόγος Παλαιολόγου, Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος (Καρπενήσι) του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών στο αντικείμενο της Δασοπροστασίας. «Δεν είναι μόνο οι συνθήκες της κλιματικής αλλαγής που επιδεινώνουν τις συνθήκες στο επίπεδο της πυρομετεωρολογίας, είναι και οι συνθήκες της καύσιμης ύλης που πλεονάζει στα δάση μας. Οι συγκεκριμένοι δύο παράγοντες συνδυάζονται και θα μας “δίνουν” μεγάλες πυρκαγιές. Μάλιστα, όσο συνεχίζουμε να μην κάνουμε κάτι, τόσο πιο ανεξέλεγκτες θα είναι οι φωτιές και θα σταματούν μόνο σε φυσικά εμπόδια», τονίζει.
«Προτεραιότητα αποτελεί», εξηγεί ο καθηγητής με διδακτορικό στον τομέα της συμπεριφοράς και επιπτώσεων των δασικών πυρκαγιών, «η απομάκρυνση της καύσιμης ύλης από τα δάση μας, καθώς διαφορετικά οι πυρκαγιές που θα εκδηλώνονται, θα είναι αδύνατον να κατασταλούν γιατί το φαινόμενο έχει ακραία ένταση». Και δίνει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ο κ. Παλαιολόγου: στη φωτιά της Ρόδου, η θερμική ένταση που εκλύεται σε απόσταση ενός μέτρου ξεπερνά τις 4.000KW, είναι δηλαδή ίση με… 2.000 οικιακές σόμπες αλογόνου (!). «Είναι, λοιπόν, αδύνατον να αντιμετωπιστεί πετώντας νερό και ρισκάροντας τις ζωές ανθρώπων, γιατί είναι χαμένος κόπος· παρατηρούνται φλόγες ύψους 60 μέτρων και ταχύτητα εξάπλωσης 11-12χλμ/ώρα, αριθμοί πρωτάκουστοι που καταδεικνύουν πως οι πυρκαγιές δεν “πιάνονται” από τα μέσα πυρόσβεσης», επισημαίνει ο Δρ. Παλαιολόγος Παλαιολόγου.
Η τοπογραφία, ο καιρός και η καύσιμη ύλη, αποτελούν το τρίγωνο εξάπλωσης της πυρκαγιάς, σημειώνει ο καθηγητής και τονίζει πως οι άνθρωποι μπορούν να παρέμβουν μόνο όσον αφορά στην τελευταία πτυχή, τη διαχείριση της βιομάζας. «Οι παππούδες μας που ζούσαν στα δάση, διαχειρίζονταν αποτελεσματικά τη βιομάζα χωρίς να έχουν δασολογικές γνώσεις, ήξεραν ότι πρέπει να αφαιρεθεί, ήξεραν ότι πρέπει να κάψουν τα λιβάδια για να αναγεννηθεί η βλάστηση», λέει χαρακτηριστικά. Ο περιορισμός των δραστηριοτήτων των ανθρώπων των δασών -υλοτόμων, βοσκών, ρητινοσυλλεκτών, κυνηγών κ.α.- έχει ως αποτέλεσμα να εκλείπουν οι παραδοσιακοί διαχειριστές τους, με αποτέλεσμα η ανεκμετάλλευτη φυτική βιομάζα να συσσωρεύεται και να δίνει, τελικά, «τροφή» στις αδηφάγες φλόγες.
Η προδιαγεγραμμένη καύση
«Η μόνη επιλογή που έχουμε -παρότι ίσως ακουστεί περίεργο σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν τη δασολογική επιστήμη-, εφόσον δεν μπορούμε να σταματήσουμε τις πυρκαγιές, είναι να τις χρησιμοποιήσουμε σε μια πιο ευνοϊκή περίοδο ώστε να αφαιρέσουμε την καύσιμη ύλη από τα δάση μας», αναφέρει ο καθηγητής και προτείνει αναδιάρθρωση του τρόπου διαχείρισης της βιομάζας μέσω της προδιαγεγραμμένης καύσης, μέθοδος που, ωστόσο, δεν είναι θεσμοθετημένη στην Ελλάδα.
H προδιαγεγραμμένη καύση εφαρμόζεται (την άνοιξη ή στο τέλος του φθινοπώρου) για τη διαχείριση της βλάστησης και την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και μπορεί να μειώσει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης δασικών πυρκαγιών με ακραία συμπεριφορά και μεγάλη ένταση. Στις περιοχές που εφαρμόζεται συστηματικά, η δασοπυρόσβεση είναι πιο αποτελεσματική και πιο ασφαλής, τονίζουν οι ειδικοί. Η προδιαγεγραμμένη καύση «δεν καταστρέφει αλλά καθαρίζει το δάσος», λέει ο κ. Παλαιολόγου, για τη μέθοδο που χρησιμοποιείται ήδη για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης στις ΗΠΑ, στη νοτιοδυτική Αυστραλία (όπου το κλίμα είναι μεσογειακό), στον Καναδά, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στη νότια Γαλλία, στην Ιταλία κ.α. Οι αποτελεσματικές αντιπυρικές ζώνες, η συστηματική αραίωση των δασών και η ένταξη νέων -στην Ελλάδα- μεθόδων πρόληψης (όπως η προδιαγεγραμμένη καύση), βρίσκονται ψηλά στη λίστα προτάσεων των επιστημόνων, που καλούν για ορθότερη στόχευση και κατανομή των κονδυλίων στις περιοχές που είναι πιο ευάλωτες στην πυρκαγιά.
Η Ευρυτανία κινδυνεύει
«Υπάρχει η πιθανότητα να δούμε περιστατικά που δεν έχει βιώσει η Ευρυτανία, είναι πιθανό κάποια στιγμή να έρθουμε αντιμέτωποι με τη μεγαλύτερη πυρκαγιά των τελευταίων 100 ετών», είχε πει σε παλαιότερη συνέντευξή του στην εφημερίδα ο Επίκουρος Καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Δρ. Παλαιολόγος Παλαιολόγου. Και επιμένει σήμερα πως η διαχείριση της πλεονάζουσας βιομάζας από τα πλούσια, παρθένα δασικά οικοσυστήματα της Ευρυτανίας, δύναται να αποτρέψει μια πιθανή καταστροφή.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα του προβλήματος είναι, όπως αναφέρει, η περίπτωση των καστανιώνων του Αγίου Νικολάου (Λάσπη), που έχουν κατακλυστεί από νεαρά δενδύλλια ελάτης, όπως και ο Κώνισκος, απέναντι από το Καρπενήσι, που αντιμετωπίζει νεκρώσεις ελάτων και επείγει η απομάκρυνση των ξηρών δέντρων, που σε μια πυρκαγιά θα αποτελέσουν ιδανική καύσιμη ύλη για την ανεξέλεγκτη επέκτασή της με απρόβλεπτες συνέπειες. «Εάν δεν προσέξουμε και δεν λάβουμε άμεσα μέτρα, φοβάμαι ότι θα έχουμε μια πολύ μεγάλη πυρκαγιά και στην Ευρυτανία· υπό τις κατάλληλες συνθήκες, όλα καίγονται», δηλώνει ο επίκουρος καθηγητής και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου προς τις αρμόδιες αρχές ώστε να δράσουν «…πριν είναι αργά».
Οι δασολόγοι, εξάλλου, έχουν πολλάκις επισημάνει τον υποβιβασμό των δασαρχείων σε γραφειοκρατικές υπηρεσίες του δημοσίου, αντί της ανάληψης ενεργού ρόλου στη φροντίδα των δασών. Και τα Δασαρχεία της Ευρυτανίας αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υποστελέχωσης, αδυνατώντας -εκ των πραγμάτων- να επιτελέσουν τον χρήσιμο ρόλο της ορθής και αποτελεσματικής διαχείρισης των δασών. «Εάν η Ευρυτανία δεν μπορεί να διαχειριστεί τα δάση της, τι περιμένουμε από άλλους νομούς που δεν έχουν σε προτεραιότητα τα δασικά τους οικοσυστήματα, όπως εμείς;», διερωτάται ο κ. Παλαιολόγου.
